Belugas d’endacòm mai - Claudi Assemat

Belugas d’endacòm mai de Claudi Assemat (IEO de Tarn, 96 paginas).

La Beluga, lo jornal del Club occitan de Noisy-le-Grand (novembre e decembre de 2016), presentava lo libre. Aquí jos, l'article.

A l’entorn d’una bòria, La Fruchariá Nauta, lo Claudi Assemat menèt un remirable trabalh d’un punt de vista istoric e memorial. Brave omenatge portat a las generacions precedentas mas aqueste retorn al país de l’enfanca es pas afar de nostalgia. Lo libre editat per l’IEO de Tarn, prefaciat pel conse d’Auxilhon recebèt las felicitacions del Director dels archius de Tarn per lo trabalh complit.

L’autor seguís dos objectius.

D’en primièr, parla d’un luòc de la Montanha Negra ont la lenga occitana – fins a las annadas 1950 – èra lo ligam de las gens fins a la destruccion de las bòrias e de totes los bòsques plantats de castanhiers, de garrics e, d’unes còps, de faus per i metre de sapins. Capitèt a montar una pichona còla d’Auxilhoneses – dont dos elegits cònsols-adjunts – e de Mazametans que los menèt mai d’un còp dins aquel airal. Vaquí que tenèm una monografia publicada en occitan que nos rapela que sèm dins un airal ont l’occitan èra la lenga primièra dels paisbassòls.

A la fin del libre trobam una presentacion de l’autor que venguèt « autodidacte per accident » e, tornarmai, a sa lenga primièra l’occitan d’un biais mai qu’original. Lo debanament normal de sos estudis se clavèt a la debuta de la classa de tresena quand èra al pichòt seminari de Pratlong, prèp de Vabre dins lo Tarn, en causa d’un accident mai que grèu.

Son bilingüisme lo ten de sa familha e, coma totes los enfants del vilatge, se prenguèt mai d’un còp las 50 linhas « je ne parlerai pas patois à l’école » ! Foguèt regent quatre ans, gaireben, e son primièr rapòrt d’inspeccion se portava en conclusion aquela frasa assassina : « il est dommage que Monsieur Assémat ait l’accent du Midi ».

Demissionèt de l’ensenhament... per i tornar pus tard ! Pauc a pauc, lo pes e la preséncia de l’occitan se rarefiquèron. S’èra fait a l’idèa que la quita lenga èra pas valoranta. Venguèt lo jorn, prèp la quarantena, qu’entemenèt una psicanalisi. Passats los primièrs meses, foguèt totalament mut pendent las temporadas. Ça que la, vèrs la fin de la quatrena, sa paraula davalèt... parlava en occitan ! D’aquel moment, se metèt a estudiar « sa » lenga. Sa dòna, originària de la region parisenca, l’acompanhèt un briconet.

Per clavar, citam l’autor que nos balha d’explicas sus la causida del títol. « Solide que las tèrras foguèron volontàriament daissadas per far la plaça a d’arbres qu’èran d’un plan melhor rendement mas las pèiras de la bòria son pas avalidas. A l’ora d’ara, un romeguièr se las apara e las amoras se gardan, encara, una sabor mai que bèla. Las "belugas" del títol remandan a las brasas que coan jos las cendres que las quitas cendres son faitas per espelir o per s’atudar. Meravilhosa beutat de las luses de las belugas quand lo vent las rauba als fogals que cresián escantits ! Venon d’un "endacòm mai passat" – plan conegut de l’autor – per nos portar cap a un autre "endacòm mai culhit al present e portaire d’avenidor" qu’es vengut refugi pel viatjaire ont caçaires e caminaires s’i pòdon encontrar. »

*

Primièrs ressons

Patrici Roques - Lo libre es un testimoniatge personal e pedagogic de qualitat. Es çò que nos manca dins l'educacion "nacionala" francesa : l'inscripcion de nòstra vida vidanta dins lo passat long dels nòstres terraires (Illa-de-França compresa !!) per propausar als joves un sens pel present que n'es, ailàs, desprovesit.

Es una òbra pedagogica al sens nòble del mot.

Gui Mathieu - Tenèm aquí una monografia – publicada dins una edicion bilingüa – que pòt tocar de monde de l'endrech subretot los que comprenon l'occitan mas lo sabon pas legir.

Sabèm que lei forastiers an sovent mai de respèct per nòstra lenga que ben d'elegits de l'estat francés ! Èstre present e dire de pertot : "piu-piu, totjorn viu !" es una prioritat ! Deguessiam caminar cotria amb aquela (venguda granda) sòrre tiranica de lenga francesa !

Bernat Vernières - Lo Claudi Assemat a portat pèira a la literatura occitana mas, aquí, s'agís d'un document genre monografia, document pedagogic, se volètz, que deu èsser a la portada del mai grand nombre de totes los que s'interèssan al nòstre patrimòni, e tanben a la lenga nòstra.