Sul libre Les Pays des parlers perdus de Pierre Pasquini, un article de Joan-Francés Blanc dins la revista Estudis Occitans (numèro 19 , 1996, pagina 55).
Sortit d'una tèsi de 1991, qu'agèri pas l'astre de legir, l'obratge de Pierre Pasquini n'es benlèu un de mai dins la tièra de las analisis del psicodrama del movement de renaissença d'òc. Una pèira de mai sus l'ataüt, benlèu, mas pasmens lo libre presenta de causas interessantas, per exemple pels istoriografs. Que lo biais d'escriure l'istòria (Robèrt Lafònt dins sa prefaci o ditz ben : avèm aquí un trabalh d'Istorian) depend pas sonque de las sorgas, mas tanben de la tòca que s'es balhada l'autor en se botant a la règa. Aquela tòca es la de l'autor, mas aqueste banha dins un temps e dins una environa (las orientacions de sos directors d'estudis) que lo butan a des causidas ideologicas (al sens large del mot) mai o mens concientas.
Tre lo començament, l'opcion istorica es clara : tres parts cronologicas contan l'evolucion de la vision de la lenga en Occitània.
La primièra, « Les parlers ignorés », desgruna lo discors abitual suls trobadors. Lo messatge occitanista passa plan : la lenga es sens varietat dialectala vesedoira, s'impausa de pertot, quitament en Euròpa, sens volontat egemonica pr'aquò, e finís que s'avalís aquela cultura trobadorenca per manca de renovelament. Parla puèi de la koinê, de son avaliment, de las renaissenças (bona lectura de R. Lafònt), de la « decadéncia » del s. XVIII (lectura de F. Garavini). Menciona pas vertadièrament la renaissença gascona e fa pas que passar a la lèsta sul napolitan.
Lo passatge mai interessant es benlèu dins la part segonda, sul periòde revolucionari : las tentativas de revirada dels tèxtes oficials, l'òbra de l'abat Grégoire e lo silenci dels creators que foguèron actors de l'epòca mas que se doblidèron la lenga. Lo títol es plan causit : « Les parlers refoulés ».
Mercegi Joan Sibille de m'aver butat a tornar legir lo libre, qu'aicí i aprenguèri un fum de causas... De notar la responsa de Perpinhan a la question de l'abat Grégoire sus l'importància de destrusir lo patés : « Nulle. Pour le détruire, il faudrait détruire le soleil, la fraîcheur des nuits, le genre d'aliments, la qualité des eaux, l'homme tout entier. »
La part darrièra, « Les parlers sublimés », es una critica ferotja de l'institucion de la lenga pel Felibrige. S'agís de la separacion entre pòble ideal e pòble real d'un latz (cita, p. 130, Mistral que s'estima melhor de felibrejar lo diluns – que lo pòble i es pas, trabalha – que non pas lo dimenge) entre lenga oficiala e lenga populara de l'autre, que i a « absence d'articulation entre la langue de Mistral et les parlers locaux » (p. 116). Atal la normalizacion ven d'amont, e non pas del pòble (p. 134). Per P. Pasquini, la paur de la mòrt e lo sòmi d'eternitat butan los Felibres de cap a una lenga nostalgia.
Buta pas l'analisi, P. Pasquini, entrò la situacion de uòi. Que, dins l'occitanisme contemporanèu, d'unes an de cap a la lenga e al pòble la meteissa atituda : sembla « occitanistament corrècte » al jorn que sèm de plànher la desaparicion dels darrièrs parlaires (e de se regaudir d'amagat qu'atal la lenga nomada-o-estandard-o-centrala-o-normativa serà pas pus embestiada pels patés), o al contra de menar un combat acarnassit contra la quita idèa d'unitat de la lenga. Doas sublimacions contradictòrias, mas doas sublimacions pasmens, que revèrtan pas la realitat.
D'autras sublimacions existisson, coma la de prene una part d'Occitània e de ne far una generalitat. Vesèm la dificultat, dins lo trabalh scientific, d'englobar l'ensems d'Occitània. Dins lo libre de P. Pasquini, se redusís a Provença. La comparason amb napolitan e venecian es tèuna e bota al meteis nivèl çò que los lingüistas considéran coma de dialèctes e l'occitan qu'es fins ara englobat dins la categoria « lenga ».
L'urgéncia de reorientar los estudis e las recèrcas dins lo maine occitanista n'es que mai evidenta.
Joan-Francés Blanc
*
Les Pays des parlers perdus : Pierre Pasquini, 190 paginas, Les Presses du Languedoc, 1994, ISBN : 2-85998-126-8
Dòn Quichòt de la Mancha de Miguel De Cervantes.
Letras d'Òc publica (2019) los Contes d'Aubrac. Lo libre de 368 paginas es propausat al prètz
de 27 èuros. Presentacion de l'editor :
Lo tèxt çai jos es extrach de la plaqueta de presentacion de la mòstra : Max Roqueta, la libertat de l’imaginari, que se debanèt del 4 de decembre de 2014 al 28 febrièr de 2015 a la mediatèca centrala d’aglomeracion Emile Zola a Montpelhièr.