Las aventuras de Sherlock Holmes - Arthur Conan Doyle

IEO Edicion reedita en occitan Las aventuras de Sherlock Holmes. Revirat de L'anglés lo tèxt occitan es de Pèire Beziat.

Dos volums sortiguèron en 2018 : Escandals e Mistèris e Gentlemen e Aventuras. Una bona ocasion de tornar descobrir aqueles tèxtes.

Pèira Beziat coma per las siás precedentas traduccions – L'Iscla dels Tresaur (2015) e Lo Monde Perdut (2017) – s'aplica a enriquir lo còrpus de la pròsa occitana en nos restituïssent aquelas aventuras dins una lenga sens artifices e de bon legir, en coerença amb los tèxtes originals en anglés arquetipes de la literatura d'aventura.

*

Presentacion de l'editor

Lo personatge de Sherlock Holmes es estat creat per Sir Arthur Conan Doyle en 1887. S’es pas lo primièr detectiu dins l’istòria de la literatura, n’es, saique, lo mai conegut. Lo corpus de sas aventuras conten quatre romans et 56 novèlas.

Grand, linge, intelligent, s’adona qualques còps a la cocaïna, mas es tanben meloman (fa de violon), quimista e esportiu de tria (boxaire e espadaire). Sas aventuras son contadas per son brave amic lo Doctor Watson que l’acompanha dins sas enquèstas.

Mai d’un sègle après sa creacion, son personatge demòra plan populari. Es estat adaptat mai d’un còp dins de serias televisualas e dins de filmes, e aquò contunha.

Las primièras novèlas de las Aventuras de Sherlock Holmes son estadas publicadas a l’origina dins lo jornal Strand Magazine entre julhet de 1891 e junh de 1892 e puèi recampadas dins un sol libre.

Lo primièr tòme Escandals e Mistèris compren : Un escandal en Boèmia ; Un afar d’identitat ; La liga dels pelrosses ; Lo mistèri de la Val de Boscombe ; Los cinc granons d’irange e L’òme del pòt reversinat.

Lo segond Gentlemen e Aventuras compren : L’aventura del carboncle blau ; L’aventura de la benda pigalhada ; L’aventura del det gròs de l’engenhaire ; L’aventura del nòble celibatari ; Lo diadèma de bericle e Los Faus Coirats.

*

Extrach d'Un escandal en Boèmia

Per Sherlock Holmes es totjorn la femna. L’ai pas sovent ausit parlar d’ela jos un autre nom. Dins sos uèlhs, eclipsa complètament las autras femnas. Es pas qu’aja qualque afeccion o qualque amor per Irena Adler. Totas las emocions, e mai que mai aquesta, passan pas dins son èime freg, precís e remirablament equilibrat. Sherlock Holmes es, me pensi, la maquina mai perfiècha pel rasonament e per l’observacion que lo mond aja vist, mas coma amorós, valdriá pas un pet de cabra. Jamai parlèt pas de sas passions pus pichonas que d’un biais trufaire e rifanhaire. Aqueles sentiments èran quicòm de remirable per l’observator qu’èra e li permetián de retirar lo vel sus las rasons vertadièras e sus las accions del mond qu’estudiava. Mas pel rasonaire professional, admetre aquelas intrusions dins sa personalitat fina e delicada, seriá endintrar un factor de distraccion que poiriá getar un trebol dins sos rasonaments. Una graveta dins un instrument sensible o una fendascla dins sas lópias grossissentas lo trebolariá plan mens qu’una emocion fòrta d’aquesta mena. E encara, i aguèt una sola femna per el, e aquela femna èra la defuntada Irena Adler, de memòria dobtosa e enigmatica.

Fasiá qualque temps qu’aviái pas vist Holmes. Mon maridatge nos aviá fòraviat un de l’autre. Ma jòia totala e mas pensadissas concentradas sus mon ostalada me preniá tot mon temps, mentre que Holmes, amb son anma boèmia que repugnava a tota fòrma de societat, demorava dins nòstre lòtjament de Baker Street, embarrat dins sos libres vièlhs, balançant d’una setmana sus l’autra entre la cocaïna e l’ambicion, l’atupiment de la dròga o l’energia fèra de sa natura viva. Demorava coma abans, complètament atrach per l’estudi del crime e ocupava sas facultats immensas e sos poders d’observacion extraordinaris per seguir los indicis e per esclarzir los mistèris que la polícia oficiala aviá abandonats sens espèr. Còp o autre, ausissiái qualque raconte sus çò que fasiá, que l’avián demandat a Odessa dins l’afar del murtre de Trepoff, qu’aviá esclarzit la tragèdia estonanta dels fraires Atkinson a Trincomalee, e enfin, qu’aviá complit una mission amb tant de delicadesa e tant de succès pel compte de la familha reiala d’Olanda. Ça que la, a part aqueles signes de son activitat, que la premsa me donava coma als autres legeires, sabiái pas grand causa de mon vièlh amic e companhon.

Una nuèit – teniam lo 20 de març de 1888 –, tornavi d’una visita a un malaut (qu’èri tornat a ma practica civila) e mon camin me menèt dins Baker Street. Coma passavi davant la pòrta plan coneguda, que demorarà dins ma memòria totjorn associada a mas amors e als trebolèris de l’Estudi en porpra, foguèri agantat per un desir irresistible de tornar véser Holmes e de saupre a qué utilizava sos poders non-parièrs. Un lum viu esclairava sas fenèstras e coma agachavi, vegèri sa siloeta longa e magra passar dos còps darrèr lo ridèu. Fasiá lo vai-e-vèni dins la pèça, lèst e afogat, son cap clinat sus sa peitrina e sas mans darrèr l’esquina. Per ieu que coneissiái sos biaisses e sas costumas, aquesta actitud e aquestas faiçons volián dire quicòm. Trabalhava. S’èra arrancat de sos sòmis causats per la dròga e èra sus la pista de qualque problèma novèl. Faguèri tindar la campaneta e foguèri menat dins la pèça qu’èra estada mièja meuna un còp èra.

M’aculhiguèt pas calorosament. Èra pas son biais. Mas pensi que foguèt content de me véser. Gaireben sens una paraula, mas d’un agach bonàs, me mostrèt una cadierassa, me presentèt sa bóstia de cigarros, puntèt del det la laissa dels aigardents e un briquet dins lo canton. Puèi demorèt ficat davant lo fuòc e m’espepidèt de son agach inquisidor.

— Lo maridatge vos està plan, diguèt. M’es avís, Watson, qu’avètz esparnhat sèt liuras e mièja dempuèi que vos ai vist.

— Sèt, respondèri.

— Per segur ? Auriái pensat un pauc mai. Un peçuc mai, m’èri imaginat, Watson. E avètz tornat prene la vòstra practica, a çò que vesi. M’aviatz pas dich que comptàvetz cargar l’arnesc.

— E cossí o sabetz ?

— O vesi o ne fau la deduccion. Sabi tanben que vos sètz plan banhat fa pas gaire e qu’avètz una serviciala malbiaissuda e sabraca.

— Mon brave Holmes, diguèri. Aquò’s tròp fòrt per ieu. S’aviatz viscut qualques sègles pus lèu, vos aurián cremat. Vertat es qu’ai fach una visita a la campanha dijòus passat e que soi tornat a l’ostal complètament enfangat, mas me soi remudat e sabi pas cossí o avètz endevinat. Per çò qu’es de Mary Jane, i a pas res a far, e la femna i a donat son comjat, mas encara un còp, vesi pas cossí o avètz trapat.

Rifanhèt dins sa barba e fretèt sas mans longas e nerviosas.

— Es simple que simple, diguèt. Mos uèlhs me dison qu’en dedins de vòstra cauçadura esquèrra, aquí ont lo rebat del fuòc esclaira, lo cuèr es raiat per sièis regas parallèlas. Es mai que clar que son estadas fachas per qualqu’un qu’a gratussat malsonhosament al torn de la sòla per manlevar la crosta de fanga. D’aquí, vesètz, ma dobla deduccion que sètz sortit per un temps òrre e qu’aviatz un marrit especimèn de la domesticitat londoniana. Per çò qu’es de la vòstra practica, quand un monsen se passeja per ma cambra amb una flaira d’iodofòrme, amb una taca negra de nitrat d’argent sus son det ginhaire drech e que lo costat drech de son tambre me mòstra ont amaga son estetoscòpi, caldriá èsser caluc, vertat, per reconéisser pas un membre actiu de la profession de medecin.

Me poguèri pas empachar de rire d’ausir cossí explicava lo desvolopament de sas deduccions.

*

Extrach de L’aventura del carboncle blau

Lo matin de Nadal, passèri a cò de mon amic Sherlock Holmes per li far mos compliments per l'an venent. Vestit d’una gonèla roja, fenhantejava sul sofà, una pipa e un montet de jornals agorrufats èran pausats a posita de sa man drecha. A costat d'el, i aviá una cadièra palhada e a una bana del dorsièr penjava un vièlh capèl de feutre dur, raspat e fendilhat a dich d’èsser portat. Una lópia e una fòrma pels capèls èran pausadas sul sèti de la cadièra, çò que donava a pensar que lo capèl èra aquí per èsser examinat.

— Vesi que sètz ocupat, diguèri e vos desrengui benlèu.

— Non, pas brica. Soi content d’aver un amic que podèm charrar amassa de mas resultas. L’afar es dels pus ordinaris – mostrèt del det en direccion del capèl –, mas avèm aquí qualques punts que mancan pas complètament d’interès nimai d’ensenhament.

Me seguèri dins la cadierassa e me rescalfèri las mans al fuòc que beluguejava, qu’un freg canin èra tombat e que las vitras èran cobèrtas de glaç.

— M'imagini, faguèri, qu’aquesta causa, tan simpla coma sembla, es ligada a qualque istòria sorna, e qu’es l’indici que nos va guidar cap a la solucion de qualque mistèri per castigar qualque crime.

— Non, non. Pas de crime, diguèt Sherlock Holmes en risent. Solament un d’aqueles pichons incidents capricioses qu’arriban quand avètz quatre milions d'èssers umans que se coidejan dins un espaci de qualques milas carrats. Entre l’accion e la reaccion d’aqueste eissam tan sarrat de populacion, totas las combinasons d’eveniments se pòdon presentar e semblar esquèrras sens èsser criminalas. Ja avèm agut qualque experiéncia sus aquò.