Aurelian Chaire dins l'escastre de sos estudis en agricultura anèt trabalhar en Casamança. Dins l'edicion del 4 al 10 d'abril de 2014 del jornal La Setmana tornava suls maridatges al qual assistiguèt.
Dos maridatges a Koldà
Amadou viu dins lo vilatge de Saare Jata Follere amb la siá familha. Asaga sas cebas cada matin abans de s'encaminar cap a la vila. Lo ser, se torna afanar a l'òrt quand lo solelh s'amaga darrièr los manguièrs.
Fa doas setmanas me venguèt trobar a la vila. Me convidèt fièrament al sieu maridatge. L'estonament se vegèt segurament sus la mieuna cara. M'expliquèt en seguida perqué se maridava alara qu'es encara al licèu. La rason es la familha... Entitat « sacrada » que porgís la seguretat. A l'ostal, cadun son ròtle. Los òmes s'afanan al camp e percuran lo bestial. Las femnas fan la bugada, lo repais e l'ortalatge... sens oblidar de se mainar dels mainatges. A l'ostal d'Amadou Toura, i a tròp de trabalh e pas pro de femnas. L'òme en atge de se maridar se deu maridar. Atal una novèla femna poirà ajudar al recapte del fogal.
Preparatius
Lo dijòus, prenguèri lo camin del vilatge en fèsta. Plan naut dins lo cèl, lo solelh tustava sus ma pèl tròp blanca. Arribat al vilatge, sabiái pas res del debanament de la jornada. Aprenguèri que i aviá non pas un sol, mas dos maridatges. Los nòvis èran totes dos del meteis vilatge. Una nòvia demorava a Saare Koliian, vilatge vesin, l'autra en Guinèa-Bissau, país vesin.
Aqueste dijòus marcava lo primièr dels tres jorns festius. Aquò tanben o descobriguèri sus plaça. Lo primièr jorn, cadun demòra amb la familha. Cadun de lor costat, festejan dins la jòia l'eveniment qu'èra a s'aprestar. Totas las femnas de la familha, (maire, sòrres e tantas) ajudavan la nòvia a far las valisas. Aconselhavan la futura femna sus la vida novèla que l'espèra. Lo nòvi passava la jornada amb los sieus a tot metre en òrdre dins l'ostal. Lo lièch deu èsser plan coma cal per la primièra nuèch. Tot deu convenir a sa dòna per aquel moment especial de la vida.
Entre costuma e religion
En fin de jornada assistiguèri a la ceremonia dins lo vilatge de la nòvia. Ela, s'escondiá dins una casa amb las autras femnas de la familha. Saupèri pas quantes brilhants podiá aver sul cap. Paires, oncles e cosins entamenèron la ceremonia que se fa sens los nòvis. Los òmes de las doas familhas èran assetats pel sòl a l'entorn del marabot. Los convidats, coma ieu, èran assetats a l'entorn sus de cadièras. Las femnas, endarrièr, participavan pas. Las costumas, mai que la religion, regiguèron lo moment de celebracion. A l'ombra dels grands arbres lo marabot diguèt ça que la quatre longas pregàrias. Los òmes pel sòl balhèron puèi d'argent als cosins dels futurs nòvis en assegurant al marabot intrigat qu'èra una tradicion del vilatge. L'incontestabla colà, frucha sacrada, se partagèt entre totes, coma a l'acostumada. Fin finala, una saca de sal foguèt portada al mièg del cercle d'òmes. La sal, condiment essencial de tota bona preparacion culinària, farà un bon maridatge. Recebèrem totes una brava ponhada de çò que relevarà lo gost de l'union futura. Atal s'acabèt la ceremonia.
Un maridatge d'amor
Mentretant, las femnas de la familha d'Amadou Toura se pimpalhavan e cargavan lors vestits mai polits. A jorn falit, los musicaires arribèron a l'endrech de la fèsta, enrodats d'una fola mirgalhada que cantava e dançava. Un cercle se formèt. Al centre, los còrs femenins se boleguèron al ritme dels tamtams. Las caras embelinairas patissián los tustes violents dels pès sul sòl. E tusta que tustaràs, e torneja que tornejaràs. Una per una o doas per doas, passavan al mièg coma per exprimir lor jòia.
D'autras aprestavan lo grand repais. Aqueste ser, las familhas de las nòvias manjarián pas encara aquí. S'encaminarián cap al vilatge quand aurián acabat los preparatius de la futura dòna. Probable qu'arribarián dins la nuèch, benlèu a una ora del matin. D'aquel temps, Amadou Toura me presentèt tota sa familha e me mostrèt sa cambra. En vesent çò qu'aviá polidament pintrat sus Ia paret, comprenguèri qu'èra un maridatge d'amor. Dos joves que se potonejavan langorosament èran representat al dessús del lièch. L'amador aviá escrich : I love you.
Après tot çò que me diguèt sus ela, me demandèri cossí posquèri pensar mai d'ora a un maridatge forçat...
Deman, quand sa polida seriá aquí, la fèsta vendriá encara mai granda me diguèt l'amorós. Ieu m'en deviái malaürosament tornar a la vila pel trabalh. Comprenguèri ça que la que lo maridatge correspondiá a l'arribada de la filha dins l'ostal de l'òme, e aquò per afortir la familha. Vendràn puèi los nombroses enfants e atal la familha anarà plan. Aquí pas d'ostals de retirada, de la naissença fins a la mòrt, cal èsser al prèp dels sieus.
Aurelian Chaire
