Fàcia d'una medalha del Prèmi Nobel
Un article de Cristian Rapin dins Lo Lugarn numèro 86-87, autonmne de 2004.
1904 : Mistral nobelizat
Lo 23 de novembre de 1901, lo jornal L’Europe publiquèt una novèla incresabla que disiá atal : « Nos mandan d’Estockholm que l’Acadèmia suedesa a concedit lo prèmi Nobel de 300 000 francs, per de meritis literaris, al poèta provençal Frederic Mistral, autor de l’epopéa Mirèio. »
Avèm dit que la novèla èra incresabla e o èra efectivament del punt de vista parisenc. Èra pas possible qu’un poetalhon occitan foguèsse estat preferit a un poèta francofòn ! Las protestacions gisclan de pertot. Lo chauvinista Gaston Paris, complètament desalbirat, parla d’abominacion e la dòcta Acadèmia francesa se n’enfusca. Receu la novèla coma une bofa. E totes, dins lo pichon mond de París, de reagir. Vòlon far cessar l’escandal. Còpsec las intrigas se desvolopan emai las pressions de tota natura sens comptar las representacions mai vergonhosas tant i a que l’inofensiu Sully Prudhomme, que non sap res d’aqueles manipòlis, es nomenat en lòc e plaça de Mistral dont la personalitat èra massa encombranta.
L’Acadèmia suedesa, espaurugada, fasent pè enrè, la novèla publicada per L’Europe vai èstre desmentida al prètz d’un polit desòrdre mediatic, mas pauc impòrta ja que la literatura francesa es salvada e que lo país dels dreches de l’òme trionfa gràcias a unas d’aquelas malonestetats dont es costumièr.
Mas l’istòria, coma o sabèm totes, s’arrèsta pas aquí. Malgrat l’actitud sectària dels intellectuals franceses, l’Acadèmia suedesa fa tot d'un còp pròva d'un certan esperit d’independéncia. D’efècte, lo temps a passat e, en 1904, en ignorant las admonestacions de la França, los academicians nordics atribuïsson enfin lo prèmi a Frederic Mistral mas, coma la subjeccion a l’esgard del pol gallés imprègna encara los esperits, es decidit que lo partejerà amb lo dramaturge castelhanofòn José Echegaray. Òm espèra qu’amb aquesta mesura sornarosa, lo pichon mond parisenc seràn mens contrariats. Lo prèmi es donc acordat a Mistral « en consideracion de sa poesia tant originala, tan geniala e artistica qu’es lo rebat tan fidèl de la natura e de la vida populara de son país, e tanben en rason de son important trabalh dins lo domèni de la filologia provençala ». Se vei qu’aquela distincion onora non solament lo poèta mas tanben l’autor del Tresor dòu Felibrige e lo fondador del Museon Arlaten.
Lo nom e l’òbra d’Echegaray van de seguit tombar dins lo desmembrièr dementre que la glòria de Mistral quitarà pas de s’espandir.
L’actitud de certans intellectuals franceses es sovent considerada coma una simpla reaccion epidermica d'òmes que se cresián investits d’una responsabilitat nacionala. Aquela rason foguèsse vertadièra, aquò mostrariá que, dins aqueste cas coma dins d’autres, l’equitat e la morala an pas res a veire amb los jutjaments oficials. L’istòria del prèmi Nobel de 1904 nos rapèla que l’intelligentsia francofòna es prèsta a escrapochinar per totes los mejans las temptativas dels escrivans e dels creators de las regions allofònas. Lor cal demorar dins lo relarg que lor es reservat : lo del provincialisme, del folclòre, de la marginalitat, o mièlhs encara lo del cementèri. Malgrat las esitacions que foguèron las sieunas, cal saber presar a sa justa valor la causida de l’Acadèmia suedesa que saupèt capténer fàcia al terrorisme intellectual francés.
D’autors illustres coma l’occitan provençal Robèrt Lafont o lo regretat catalan Jordi Ventura, e planes d’autres an dit las grandors e las flaquesas de Mistral. L’òme es ondejant, divèrs, de còps que i a irresolgut. Portarem pas cap de jutjament perque, davant la majestat de l'òbra, nos sentèm pas lo drech de donar lo vam a d’impressions fugitivas, non sufisentament apevadas. Notarem solament que l’autor de Mirèio refusèt mantun còp de dintrar a l’Acadèmia francesa qu’aviá pr’aquò coronat Mirèio, Nèrto e lo Poèmo dóu Rose. Mostrèt atal que s’èra d’aquel Estat èra pas d’aquela nacion. Èra un cluc d’uèlh – prudent sens cap de dobte – a las generacions pus avancivas que contunhavan lo combat.
Cristian Rapin
Agen lo 17 de setembre de 2004
