Detalh de la cobèrta del libre Enfanças
En 2012 lo Centre Regional de Documentacion Pedagogica (CRDP) de l'acadèmia de Montpelhièr publicava un document a destinacion dels joves lectors Enfanças. Lo document de 62 paginas recampa poèmas o tròces causits de pròsa poetica, leugièrs o grèus, totes ligats a l’enfança.
Prefaci de Claire Torreilles
Sul tèma de la « Prima dels poètas » de 2012, Enfanças, presentam un florilègi a bèl èime redusit de vint tèxtes en occitan que van d’Aubanèl a Sèrgi Bec e de Mistral a Joan-Luc Sauvaigo. Poèmas o tròces causits de pròsa poetica, leugièrs o grèus, totes son traversats de la lutz viva de l’enfança.
I a gaireben pas, dins la literatura occitana modèrna, d’òbra màger que prenga pas dins l’enfança sos camins primièrs : sen noiriguier, camins de la saba, vias prigondas, verd paradís o casals perduts. L’enfança es la sòrga a l’encòp biografica e fantasmada de la lenga e del mond de la lenga, una font que quita pas de rajar jos la butada de l’escritura.
Pestour tròba dins los camins de la tèrra lemosina lo rebat d’una « enfança emporprada » e lo sovenir d’una vocacion poetica de jove que Mistral, dins Memòri e raconte, va cercar mai luènh encara dins sos primièrs balbucejaments ninòis e crentoses de « fatorguetas » provençalas.
Los tèxtes citats son de bon utilizar dins l’aprendissatge de la lenga : situacions claras, personatges pertocants, lenga blosa. Basta d’un gèst, d’una paraula, d’un agach per se i reconéisser e tornar tombar en enfança. E d’una òbra a l’autre, una ret de signes se met en plaça e de fragments d’enfança s’esclairan de se trobar vesins.
Las enfanças vilatgeses evocadas per Joan-Bernat Vaselhas e Aimat Serre participan a l’encòp del sovenir personal e de la relacion etnologica : nises raubats, jòcs de la plaça, escorregudas descabestradas. Los motius repertoriats e reconeguts exprimisson l’adesion totala amb un luòc e una vida sociala ont l’enfant a sa plaça marcada.
Mai solitaris son los Robinsons de Robèrt Lafont e de Max Roqueta que se semblan coma de fraires, coma revèrtan lo Robinson del Libre de Catòia de Joan Bodon e totes los enfants que lor sòmi desliura de l’embarrament. Lor fan resson lo drollet dins la cort de Joan-Pau Creissac que s’inventa d’autras vidas, l’enfant lunari de Robèrt Allan que vòl res mai que la luna roja e l’enfant magician de Joan-Maria Petit que del « tròp-plen de son lum / faguèt florir los ametlièrs »
Al revèrs de l’esbleugiment, lo vertigi. Lo temps de l’enfança es tanben temps de l’ànsia e de las grandas paurs. Paur de la nuèch negra e de la tempèsta en cò de Bernat Manciet, paur de las bèstias pivelantas : cabra dels uèlhs satanics de Marcela Delpastre, vaca que ritz volaira de Joan-Maria Pièire, granolha moissa entre las mans de l’enfant en cò d’Ives Roqueta, caval fantastic de « dos mila quilòs » de Joan-Pau Creissac, o, mai prosaïcament, lo langui de laissar l’ostal a la dintrada per lo jove Sebastian de Pèire Bec.
I a totjorn quicòm de ponhent, en mai de la nostalgia, dins l’evocacion de l’enfança, tant aürosa siá. Ven de la dificultat d’escafar la distància entre los mots de l’adult e lo non-dich trebol e trebolant de l’enfant, de la dificultat de defugir la projeccion d’un temps sus un autre, d’una consciéncia sus una autra, d’un saber sus un autre. Es aquí l’escomesa de l’escritura poetica : que sàpia dire justament de l’enfança « amb lo secors de las paraulas », coma ditz Adelina Yzac, çò que se visquèt dolorosament sens aquel secors, que sàpia far una Antigona d’una drolleta vergonhosa e d’un fremin d’aucèls un desir d’eternitat.
« Siáu lo que fuguère / d’esvelh a la lutz / e de carn aluda » escriu Sergi Bec, coma trasent una linha de vida entre la cara d’enfança e « li rufas avenidoiras », una linha que per Felip Gardy pren la forma d’una revelacion indefugibla : « nòstra cara se sembla totjorn un pauc mai a nòstra cara d’enfant ».
Nòstra enfança, o sabèm, es pas perduda, l’avèm en dedins, nos acompanha d’aquí a nòstra mòrt coma una paraula prigonda que floteja, çò diguèt Victor Hugo : « murmure indistinct, vague, obscur, confus, brouillé »*.
Reven al poèta de posar dins aquel riu de paraulas foscas d’unas clartats que rendon la vida suportabla.
Claire Torreilles
Nòta :
* Victor Hugo, « Jeanne fait son entrée », in L’art d’être grand-père, 1877.
