Dins la revista Lo Gai Saber numèro 175 del mes de mai de 1939 los editors propausavan l'extrach d'un libre en preparacion de Josèp Maffre : Lo conse malgrat el. L'ortografia es estada modernizada.
Lo conse malgrat el
Un òme siaud
I aviá dins lo vilage un òme d'una trentena d'ans qu'aimava gaire lo bruch. Partajava son temps entre las vinhas, l'òrt, los camps ; e lo temps de léser demorava a l'ostal entre sa dòna e sos mainatjons. Son sol plaser èra, quand èra cansat, de s'estirar sus una cadièra, al fresc, dins una mièja ombra, al pè de la fenèstra, los contravents mièchs crozats : un rais de solelh passant a travèrs li fasiá pro de lum per legir.
D'aquí estant, ausissiá lo bresilhadís dels aucelons que venián cantar dins un ortet qu'èra davant la pòrta, e qualque còp lo charradís e lo chamalhadís de las cosinièras que l'estiu s'asombravan en caquetant jos un gros telhul al canton de la carrièra. Podètz èsser segurs qu'aquí èra a son afar.
Aimava pas de se mailar de çò que l'agachava pas ; e se los malaürs dels autres lo tocavan, aimava pas botar lo nas dins lors afars ; e se d'azard qualqu'un li veniá contar de contes de mièjanèit, podètz èsser segurs que li atrigava que fotèsse lo camp. Se li gausaba pas dire res, qualque còp biscava plan.
A part aquò, de bon rencontre, serviciable, de bon conselh, pas trop parlaire : aimava pas de parlar tot un tròç per dire pas res. Creguètz pas que volguèsse viure en ermita, que non ; se teniá al corrent de tot ; mas aimava pas lo rambalh, ni lo bruch ; n'èra plan que dins son ostalet a l'escart del mormolh de la fola. Èra, sens o saber, l'òme lo plus aüros del vilatge. Es pas que visquèsse sens soucis, aviá los sieus, mas los portava pas sus la plaça. Aviá pas las mans finas coma los que demòran a l'ombra, e, se las li abiatz agachadas de prèp, auriatz vist mantun bastet. Semblava puslèu un grelh qu'una cigala. Coma nos sèm pas faches, cal creire qu'aquel temperament li anava plan.
Una proposicion
Un jorn qu'èra asetat a la plaça acostumada, s'auziguèt cridar : « E ! Francés, ont siás ? » e ausiguèt qualqu'un marchar dins la passada. Coma lo novèl vengut s'èra arrestat, li respondèt : « Vèni cap aicí ». E li alandèt la porta per que vejèsse lo camin. « Vièchdase ! quina visita rara ! Te vesi pas plan sovent... Quin vent te mena ? » Lo Planvirat, èra lo novèl vengut, sabiá pas cossí comensar. Estossegava, remenava lo cap, clucava los uèlhs, se gratava l'aurelha, fasiá rodar la gòrra1 dins las mans ; a fòrça, trobèt lenga :
« Soi vengut te véser per quicòm de seriós.
– E qu'es aquò ?
– Sabes que En Mordason vòl quitar la comuna, e voldriái que me diguèsses se la plaça de conse t'agradariá pas.
– S'es per aquò qu'ès vengut, tè, trinquem, e ne parlem pas mai. Soi plan siaud coma soi e me vòli pas cercar de mal de cap. A la tieuna, Joanon !
– A la tieuna, Francés.
– E fasquem coma s'abiam pas res dich. »
Lo Planvirat se'n tornèt sens saber tròp que pensar. Se diguèt : « Es inutil de luchar atal. Veirem d'un autre biais. » Qualques jorns plus tard, coma Francés passava dins la grand carrièra, se trobèt nas a nas, coma fach exprès, amb lo conse.
« Bonjorn, Franceson !
– Bonjorn, sénher conse.
– Dintra un bricon que parlarem.
– E que volètz, que prèsse tant ?
– Dintra e o sauràs. »
Dintrèron. Foguèt aquí la meteissa cançon que li aviá tengut lo Planvirat :
« Volètz que vos o digue ? Soi pas fach per aquel mestièr : se tant volètz, me prendretz sus la lista, mas es vos que demoraretz conse.
– Es entendut. »
Conse
Aquò èra un atrapatòri. Las eleccions se passèron plan. Foguèt coma blat ensacat. Mas la question del conse demorava. Lo vièlh èra pro caparrut, e lo jovent se refredava cada jorn.
Lo jorn arribèt ; es la règla que lo plus vièlh presidís l'acamp. I aviá mitat d'ancians, e mitat de novèls. Lo president se lèva e dis : « Vos avèm acampats per elegir lo municipe. Vos cal causir un conse. » Un dels novèls se faguent lo pòrta paraula del grop se levèt e diguèt :
« Sabètz que los Paredblancs son plan contents de vos ; es a vos que la plaça reven ; l'avètz, gardatz-la.
– Non, soi trop vièlh, e cansat. Es a un jovent a prene lo margue.
– Es a vos, que sabètz cossí se maneja.
– Vos o ai dich : causisètz un jovent. »
Alavètz, un dels ancians qu'èra demorat mut dusca ara, se levèt e diguèt : « Del moment que nòstre decan vòl a tota fòrsa se retirar, anam balhar la cinta al plus jove : Franceson ! » e faguèt una guinhada als autres : « Òc ! òc ! » diguèron totes. Aqueste diguèt que non, qu'èra vengut per lor far plaser ; i aguèt pas ren à far. Passèron al vòte. Lo nom de Franceson sortiguèt onze còps de l'urna. Podiá pas recular ; i aviá pas a reguinhar ; l'avián embastat malgrat el. « E ben, del moment qu'o volètz, serai lo limonièr, mas caldrà que cadun bute a la ròda. Vos gramaciarai plus tard, quand vos aurai vist à l'òbra. » Tot aquò rai, mas per se far a aquel novèl mestièr... foguèt un autre parelh de margas...
Jozèp Maffre
Nòtas
1 La gòrra desinha aicí lo capèl que se portava en lengadòc e catalonha. En espanhòl modèrne gorra desinha uèi la casqueta americana.
