En 1953 dins la revista Lo Gai Saber numèro 253, Ferran Gaulhet presentavas sas reflexions sul federalisme. Tornam publicar lo sieu tèxt (l'ortografia es estada modernizada).
Idèas federalistas de deman ?
La mòda de uèi es al federalisme, non pas, ça que la, al federalisme intranacional de nòstra joventut, posat a la font mistralenca, mas al federalisme supranacional e, per començar, al federalisme Europèu que recatariá dins son sen totes los nacionalismes d'Euròpa, o, tot al mens, d'Euròpa occidentala.
Es que aquel federalisme, volgut de defòra pels Estats Units d'America e de dedins per qualques Europèus, pòt se realizar un jorn ?
N'i a qu'an saludat la Comunitat del Carbon e de l'Acièr coma la prefabricacion de l'Euròpa novèla e que veson ja dins lo Conselh de l'Euròpa que se sièta a Estrasborg coma la figuracion de Novèls Estats Units d'Euròpa.
Aquò rai, mas n'i a tanben que vòlon pas entendre parlar d'una armada comuna europèa, ont serián religadas d'unitats alemandas, italianas o francesas enemigas d'ièr.
Avèm pas aicí a prene partit sus aquelas discussions pròpriament politicas, mas tot un cadun pòt téner a çò que siá mes fin d'un biais o de l'autre un còp per totes al antagonisme francò-alemand e qu'un mercat a l'escala del mond d'ara siá dubèrt a las produccions de la tèrra e de l'usina.
Mas es que un federalisme supranacional dins un continent ont los antagonismes an menat a de guèrras al segur fratricidas, pòt partir d'un bon pè d'aqueles Estats que son la causa d'aqueles antagonismes, a saber, l'Estat alemand, l'Estat italian, l'Estat francés, etc. ?
Lo federalisme lo melhor reüssit del mond es lo federalisme elvetic ; e es europèu ! A pas agut l'idèa caborda de federar entre eles de suïsses italians, de suïsses romans, de suïsses alemands, que, coma cadun sap, s'aimarián coma lo diable aima l'aiga senhada, mas de valdeses, de berneses, de grisons, etc.
Es lo canton elvetic (valent a dire la província), tal que l'a creat l'istòria de l'Atge Mejan, que constituïs la celula basica del federalisme elvetic. E se lo quadrilingüisme oficial de la confederacion elvetica (francés, alemand, italian, romanche) es una perfeccion istorica, es que cap de canton federat representa a el sol una lenga, una raça determinadas ; los elements romans e alemands, per exemple, son atalhonats en mai d'un canton ; i a mème de cantons que son a caval naturalament sus de partidas lingüisticas e etnicas diferentas de la confederacion.
Per far una Euròpa vidabla, cal far de l'Euròpa una Elvecia en grand e, per aquò faire, la solucion la mai radicala seriá de reprene las vièlhas « nacions » nascudas de las micas feudalas, almens las qu'an agut una individualitat pro bèla.
Per exemple, en França : Lengadòc, Gasconha, Provença, Alsaça, Franca Comtat, etc. ; en Alemanha : Bavièra, Bada, Würtemberg, etc. ; en Belgica mème : Brabant, Flandra, etc. ; en Itàlia : Toscana, Piemont, Sicília, etc. serián las celulas de basa d'una vertadièra Euròpa, ont i auriá ni vincuts ni vinceires, mas d'Europèus...
Es que aquela solucion benlèu tròp radicala podriá pas èsser retenguda coma esperit, coma tendéncia d'una constitucion federala d'Euròpa nòva ?
Pensi que la vertadièra confederacion europèa deu federalizar, en prenent l'escala non pas del plus bèl Estats, mas del plus pichon. E lo plus pichon es lo Luxemborg. A aquel fait, i podèm pas res que de lo constatar. Tanben, a legir los Estatuts de la Nauta Autoritat del Carbon e de l'Acièr, òm pòt vese que l'existéncia dins aquel pool del Luxemborg sul pè d'egalitat amb d'Estats coma França o Alemanha, i a permés de se talhar dins los Conselhs la part del leon (lo leon de sas armas, benlèu !)
I a pas qu'à balhar a las vièlhas « nacions » d'Euròpa (vòli dire a las províncias de basi) una representacion semblanta a la del Luxemborg, a començar per aqueles conselhs que vòlon èsser lo clòsc de l'Euròpa economica de deman.
Coma se pòd pas suprimir sulcòp los Estats intermediaris entre aquelas províncias de basa e los organismes europèus, i a pas qu'a ensajar de dire a cada Estat unitari o non (França, Alemanha, Itàlia, etc.) de fixar el mème l'Estatut interior d'aquelas províncias, almens per lor representacion a una Cambra e a un Executiu Federals Europencs.
Se cada representant als organismes confederals es, avant d'èsser un francés o un alemand o un italian o un bèlge, un representant designat dirèctament pels Alsacians, pels Lengadocians, pels Baviereses, pels Piemonteses, pels Sicilians, pels Brabançons, i a qualques possibilitats que l'esperit confederal d'abòrd, federal apuèi, neteje un jorn tot aquel èime « nacionalitari » falsament patriotic d'ont son partidas las guèrras d'infèrn entre Europèus de 1792 a 1945.
Aital lo federalisme supranacional serà, se non la resulta coma en Elvecia d'un federalisme intranacional, almens la melhora chança de la resurgida de çò que i aviá de mai sancer dins l'eiretage de nòstra civilisacion occidentala, vòli dire, en parafrasant Mistral : de « la reconquista del nòstre onor de nacion ! »
Ferran Gaulhet
Lavaur, 22 d'agost de 1953
