Dins son libre Confidéncias felinas publicat pel Grelh Goergàs en 2019, Sèrgi Gairal tornava suls darrièrs trabalhs d'escritura de Cantalausa.
Escriure suls animals
En 1996 coneguèri Loís Combas (1925 - 2006), aliàs Joan de Cantalausa ; nasquèt alara una amistat que durèt fins a sa despartida, a ochanta un ans. Son òbra al servici de la lenga es immensa, una de las pus importantas, una seissantena d'obratges de tota mena, de contes e de racontes, de causidas de tèxtes (Besson, Bodon), de reviradas de tèxtes religioses (La Bona Novèla, Lo Libre de Jòb, Lo Cant dels Cants), d'autors famoses (Saint-Exupéry, Kipling, Daudet, Jammes, Orwell, Zola), d'Asterix, d'estudis de la lenga (Aux racines de notre langue, de 480 à 1080 ; L'occitan véhiculaire du VIIème siècle / L'occitan littéraire du Xème siècle). Passèt sièis ans a redigir son Diccionari General Occitan (1056 paginas en format A4) paregut en 2003, e jamai s'arrestèt pas. En 2005 publiquèt Tèxtes per l'an 3000 e al delà ; en 2006 publiquèt Lenga viva (318 paginas en format A4), un recuèlh d'expressions de tota mena qu'agradèt fòrça a Ives Roqueta.
En 1983 publiquèt Òu, l'òme, un libronèl de 112 paginas, revirat per el meteis en 1997 jol títol La vie privée des animaux, amb una segonda edicion postuma en 2006 jol títol Vida privada dels animals.
En 2000 publiquèt un libre de remembres extraordinari, Sus las dralhas de la vida, amb aqueste poèma en cobèrta :
Soi pas que l'adralhan que passa
sus una dralha, long d'un riu ;
lo caminaire que s'alassa
per caminar cap a son Dieu...
A la pagina 245, nos parla de Òu, l'òme :
« Après cabussar, dins mas temptativas de revirar en occitan maites libres de la Bíblia, decidiguèri d'escriure Òu, L'òme.
« Lo farguèri de mon sicap, per far conéisser la vida secrèta de dètz e uèch animals vesins o amics dels òmes, mas practicament inconeguts al jorn de uèi.
« I ajustèri, per far vint capítols, l'istòria de Grand Oliu e del Pin silvèstre vengut vilandrés.
« Es un libre que farguèri entremièg dos gròsses trabalhs, per me pausar de las reviradas que prenon totjorn fòrça temps s'òm las vòl plan capitar, e tanben pr'amor de polsar un momenton dins mas recèrcas sus la lenga vièlha.
« Adonc, Où, l'òme es pas qu'un librilhonèl de 112 paginas qu'alestiguèri lèu-lèu, qu'aviái pas tròp léser, mas que farguèri amb un grand plaser, e qu'estimi fòrça, ni per l'insuccés magistral qu'encontrèt : ne vendèri, grand pena, mila cinc cents... »
Quina suspresa de legir aquò ! Se foguèt un « insuccès » per el, es que per son libre de contes e racontes Un cop èra (1973), i agèt quatre edicions de mila exemplaris e una de dos mila. Per sa causida de tèxtes de Besson (1975), i agèt cinc edicions de mila exemplaris. Per sa causida de tèxtes de Bodon 1976), i agèt cinc edicions de mila exemplaris. Per son Diccionari illustrat (1979) de 15 000 mots, i agèt quatre edicions de mila exemplaris. Òm compren melhor lo qualificatiu de « insuccès » per mila cinc cents, que seriá un succès màger al jorn de uèi per una publicacion occitana.
Dins l'avantprepaus de l'edicion postuma de Òu, l'òme, Joan-Pèire Gafièr escriu : « Òm diriá que l'autor a viscut un brieu amb los animals que descriu ; lor anatomia, lor anar, lor reproduccion... auràn pas mai de secrèts per nosautres. Dins un estil fòrt simple e fòrt poetic, Cantalausa fa parlar totes aqueles animals, que son eles que parlan, non pas l'autor... »
Dins qualques uns de mos romans, de cats, de cans, de peisses son mençonats. Dins dos romans apareis un aucèl, un Gris de Gabon, un papagai personificat que parla correntament nòstra lenga. Dins Lo papagai e lo robòt (IEO 2016), es amb un robòt que lo papagai parla. De qué ? Dels òmes, plan segur. Dins Lo Professor Cric (Grelh Roergàs 2017), lo papagai fenomèn ensenha sa lenga, nòstra lenga, a sa companha Crac.
Aqueste roman [Confidéncia felina] es un omenatge a Cantalausa, un de mai, per li tornar manifestar mon amistat e mon admiracion. Me soi inspirat de son libre Où, l'òme non pas per far parlar d'animals que descrivon lor vida – que ne soi incapable –, mas per ne far parlar un, o puslèu una, qu'es en contacte amb los òmes, de çò que vei, qu'ausís e que sentís a l'entorn d'ela ; a l'encòp testimòni, narratritz e comentatritz.
Sèrgi Gairal
