Aquí çai-jos lo prefaci dels actes del congrès de l'AIEO que se debanèt a Lhèida en 2014. Lo tèxt es de Aitor Carrera e d'Isabel Grifoll.
Prefaci dels actes del congrès de l'AIEO de Lhèida de 2014
L'XIen Congrès de l'Associacion Internacionala d'Estudis Occitans se tenguèt a Lhèida, en Catalonha, del 16 al 21 de junh de 2014. Aquò foguèt donc lo primièr còp que lo rescontre scientific mai important pels occitanistas aguèt luòc dins un endrech ont l'occitan es lenga oficiala. D'efièch, l'occitan es oficial dins tot lo Principat de Catalonha dempuèi 2006, e o èra ja dins la Val d'Aran – que n'es la lenga pròpria – dempuèi 1990. Alara, dins aquel contèxte, la devisa causida fasiá sens : de tempses novèls, de novèlas perspectivas. En mai d'aquò, cal soslinhar que lo congrès de Lhèida serviguèt per commemorar los uèch cents ans de la Batalha de Murèth, los sèt cents ans de la signatura de la Querimònia – que restaquèt d'una manièra definitiva un territòri occitan, la Val d'Aran, a la Corona d'Aragon – e los cinc cents ans del Tractat del Plan d'Arrem, dins un quadre istoric que Catalonha i commemorava tanben los tres cents ans de sa desfacha fàcia a l'armada dels Borbons e que son identitat e son avenidor se tornavan – e se tornan encara – definir.
Lo congrès de Lhèida comptèt mai de 200 inscriches, aperaquí 130 comunicacions, al total 147 cercaires venguts presentar lors investigacions. Mai d'un seissantenat d'universitats e un dotzenat d'estats i foguèron representats. Doncas, lo comitat d'organizacion deu mercejar d'en primièr totes los participants, totes los cercaires que se rendèron en Catalonha per fin de far conéisser lors trabalhs, que contribuiguèron aital, a nòstre vejaire, a una bèla reüssida del congrès, tanben del ponch de vista de l'afluéncia. Lo programa scientific foguèt enriquit de manifestacions culturalas e d'activitats de léser que completèron lo tot : una beguda d'acuèlh formativa, un concèrt de musica occitana, de cinèma totjorn en occitan (que d'estudiants de l'Universitat de Lhèida ne faguèron lo sostitolatge), una vesita al Musèu de Lhèida Diocesan e Comarcal (mai que mai conegut per sas colleccions d'art romanic e gotic), un balèti poliglòt, una exposicion d'un artista catalan d'origina setòria sus la vila dels canals e las ajustas e encara la remesa del Prèmi Robèrt Lafont de la part de la Generalitat de Catalonha, en mai dels elements costumièrs dins tot congrès de l'AIEO : lo banquet final e una escorreguda conviviala, aqueste còp destinada a conéisser un pauc mai la realitat sociala, istorica e geografica del sol endrech occitanofòn de Catalonha, es a dire la Val d'Aran.
Aqueste volum recampa l'ensemble dels tèxtes que son estats mandats al comitat d'organizacion e que son estats retenguts après d'avaloracions realizadas per de membres del comitat scientific del congrès. En tot, de tèxtes de gaireben un centenat de cercaires. Mai d'un autor an agut de rasons de fòrça màger que los an empachat de redigir una version definitiva de lors contribucions dins lo delai prepausat. Vist l'interès indubitable d'aqueles trabalhs, esperam qu'aqueles tèxtes qu'aqueste còp avèm mancat, poiràn èsser publicats dins l'avenidor endacòm mai. Cossí que siá, lo resultat de tot aquò es un volum que s'ocupa de l'occitan, de sa literatura e de la cultura que s'i rapòrta. Mas s'agís tanben d'un obratge multilingue, amb de tèxtes en occitan, en catalan, en francés, en espanhòl, en italian e en anglés, çò que rend evident l'interès internacional que la lenga d'òc suscita (quitament s'a de mal d'èsser reconeguda al nivèl oficial dins la màger part de son quite territòri), e que fa ressortir en consequéncia lo besonh de l'existéncia de l'AIEO ela meteissa. Las comunicacions se completan amb los tèxtes de la conferéncia inaugurala (Georg Kremnitz), de doas conferéncias plenièras (Joan-Ives Casanòva e Joan Veny) e de qualque tèxte d'omenatge. D'efièch, lo congrès de Lhèida foguèt l'escasença de metre a l'onor qualques grands sabents estacats a la lenga e la literatura occitanas que nos quitèron recentament : Peter T. Ricketts, fondador e primièr president de l'AIEO, que sa figura foguèt evocada al cors del banquet final e que publicam dins los actes un tèxte sieu que l'AIEO sortiguèt isoladament e que foguèt editat per Walter Meliga e Sergio Vatteroni ; Martí de Riquer, medievista catalan renommat que sos trabalhs demòran indefugibles pels cercaires en literatura occitana e que sa filha, Isabel de Riquer, acceptèt plan cortesament de participar al congrès de l'AIEO dins lo quadre d'una taula redonda plan esmoventa; e Robèrt Lafont, l'intellectual de referéncia de l'occitanisme contemporanèu. Sens los apòrts de Ricketts, Riquer o Lafont, qual sap ont la recèrca sus la lenga e la literatura occitanas ne seriá a l'ora d'ara.
Dins una certana mesura, vista aquela evocacion dels novèls tempses, aqueste volum deviá èsser tanben innovant. Aital, pel primièr còp, los actes d'un congrès de l'AIEO son estats meses en linha quitament abans de ne publicar la version estampada. La tòca es de rendre mai facila lor consultacion a totes los cercaires interessats per la lenga, la literatura e la cultura occitanas, ont que se tròben, d'un cap a l'autre de la planeta, e de profechar a l'encòp dels elements positius de las novèlas tecnologias : identificacion numerica dels articles, consultacion en linha, cercador especific, mai d'una possibilitat de descargament, de recèrca o d'impression, entretant. S'agís pas d'una simpla mesa en linha de documents mai o mens adobada per l'escasença, mas de la publicacion d'un libre electronic de totas pèças, que compren totas las compausantas d'un libre convencional, mas al format numeric. Fa encara mestièr d'apondre que l'inclusion dels actes dins la colleccion Biblioteca Tècnica de Política Lingüística n'assegurarà, d'espersé, una difusion importanta, tanben al nivèl institucional. Mercejam donc lo Departament de la Cultura de la Generalitat de Catalonha (que lo conselhièr al moment del congrès, Ferran Mascarell, ne presidiguèt la sesilha inaugurala), e mai precisament la Direccion Generala de la Politica Lingüistica, aital coma l'Institut d'Estudis Ilerdencs e la Deputacion de Lhèida de lor sosten a la publicacion d'aquestes actes. Ça que la, volèm pas desmembrar totes los autres partenaris qu'an contribuit al succès del congrès de l'AIEO de Lhèida, que sens eles seriá pas estat possible de lo far venir a bon pòrt : lo Conselh General d'Aran, l'Institut d'Estudis Catalans, l'Òbra Sociala de La Caixa e l'Universitat de Lhèida, que totes an fach pròva d'un interès per l'occitan e pel congrès de l'AIEO al pus naut nivèl. Volèm pas desmembrar tanpauc l'engatjament de la còla de recèrca Grup d'Estudi sobre la Literatura del Vuit-cents e de la còla en istòria medievala Espai, Poder i Cultura de l'Universitat de Lhèida.
Auretz plan remarcat que lo congrès de Lhèida s'es esperforçat de se servir de l'occitan coma metalenga o coma lenga de comunicacion dins totas las situacions possiblas. Solide qu'aquò's una consequéncia logica de la condicion oficiala de l'occitan en cò nòstre. Mas lo comitat d'organizacion a tengut a far pròva que l'occitan pòt aver la meteissa dignitat que totas las autras lengas, e qu'òm se pòt servir naturalament de la lenga d'òc per parlar de la lenga d'òc. Nos es de vejaire que lo fach de regussar la diglossia – per o dire a la manièra de Lafont –, entraïna pas un gra mendre de scientificitat. Los autors an respondut net e clar a aquela normalitat que lor avèm prepausada, fasent de l'occitan la lenga mai utilizada al moment de la presentacion de las comunicacions, dels escambis e dels debats. Una lenga normala per o far tot. I a pas de lengas melhoras que las autras, e totas las lengas pòdon servir a la comunicacion scientifica. L'occitan es pas una excepcion a aquela règla universala, ont totas las lengas devon èsser las benvengudas dins un quadre d'enriquiment mutual. Aquela quista de la normalitat supausava totun un bèl desfís, vist que caliá aplicar de pertot e a tot moment de critèris linguistics dins una lenga qu'es pas – per ara – completament fixada, que la situacion de minorizacion sociala l'a menada a èsser confrontada a de reaccions a tota mena de nòrma lingüistica per de rasons que se basan pro sovent sus de prejutjats qu'an pas res a veire amb la sciéncia o sus de dissensions personalas que se clavan dificilament, çò qu'es justament estat evocat dins la conferéncia inaugurala del congrès per Georg Kremnitz. En fach, en çò que concernís la publicacion de las comunicacions en occitan, los editors se son gaireben contentats d'aplicar las nòrmas de publicacion mesas en linha en mai de 2014, distribuidas a totes los congressistas pendent lo congrès de Lhèida, que foguèron estadas validadas precedentament pel conselh d'administracion de l'AIEO.
Sus un plan mai tecnic e dins la mesura del possible, los editors an ensajat de respectar las règlas tipograficas mai generalas de cada lenga, o almens de metre en aplicacion de solucions de compromés aptas a las exigéncias tecnicas d'aquesta edicion capablas a l'encòp de gardar l'esséncia de las tradicions e dels principis formals de la lenga de basa (per l'occitan avèm respectat en règla generala las causidas dels autors, vist qu'aquel ponch es pas encara reglat). Las nòrmas tipograficas fan tanben partida de la nòrma d'una lenga e, en fach, es pas lo primièr còp qu'aquela causida formala eterogenèa se fa (siá dins los quites actes dels congrèsses de l'AIEO, siá dins d'autras publicacions renommadas que tòcan la filologia). Doncas, los editors an estimat mai aquela diversitat formala – al risc d'assumir mai de trabalh – a l'uniformizacion totala d'après los còdes tipografics catalans. Las adreiças electronicas que son mençonadas coma sorsas dins los actes son estadas verificadas pels editors al cors de decembre de 2015 e de genièr de 2016. Aquò vòl dire que los editors an corroborat que totas las adreiças electronicas que se tròban dins aqueste volum èran en foncionament al moment de l'edicion dels actes, çò que rend innecessari d'explicitar en permanéncia totas las datas de consultacion dels trabalhs que se tròban sul ret.
Los editors avoan èsser vertadièrament onorats d'èsser cargats de la preparacion dels tèxtes. Mas cal dire tanben que totes los que se son qualque còp cargats de l'edicion dels actes d'un congrès de l'AIEO sabon plan que s'agís d'un prètzfach long, menimós e, de còps que i a, plan exigent qu'un bèl nombre de personas i prenon part. Es per tant que, manièra de clavar, disèm mercé als membres del comitat scientific, a aqueles del comitat d'onor o del conselh d'aministracion de l'AIEO (e mai que mai a Walter Meliga, ancian president, e Rosa María Medina, presidenta en títol de l'associacion), e encara als lectors, als relectors e a aqueles que se son cargats de prètzfaches especifics que nos an permés de menar a bona fin l'edicion d'aquestes actes. En especial: a Manel Zabala, estudiant en filologia catalana e occitana a l'Universitat de Lhèida, estagiari a la Cadièra d'Estudis Occitans, que s'es ocupat de la correspondéncia amb la màger part dels autors ; a Domergue Sumien, membre del conselh d'administracion de l'AIEO, qu'a tornat legir totes los tèxtes en occitan abans d'èsser mandats a l'imprimariá, e que sas remarcas, sas suggestions e sas precisions linguisticas son estadas preciosas e inestimablas ; a Cristina Solé, qu'a tornat legir una bona partida dels tèxtes en francés après la primièra revision generala; a Maria-Joana Verny, que nos a balhat de precisions bibliograficas inapreciablas e d'un grand secors a prepaus de la literatura contemporanèa. E, vist que podiá pas èsser autrament, mercejam encara totes los autors de lor paciéncia e de lor benvolença al cors del procès d'edicion d'aquestes actes. Sens lors contribucions nimai son umanitat, aqueste volum auriá pas jamai vist lo jorn.
Los tèxtes pertocant la literatura medievala son estats editats per Isabel Grifoll, mentre qu'Aitor Carrera s'es ocupat de la lingüistica e la sociolingüistica, la literatura modèrna e contemporanèa, l'istòria e la cultura occitanas.
Aitor Carrera e Isabel Grifoll
