Françoise Jouanna, cercaira especialista de la literatura catalana faguèt davant los membres del Club occitan de Noisy-le-Grand lo 26 de mai de 2017 una conferéncia suls rapòrts de l'escrivan Max Roqueta amb los autors catalans de son temps. La revista del Club, La Beluga, dins son edicion de novembre e decembre de 2017 (numèro 94) propausava lo resumit d'aquela presentacion establit per l'autora. Lo tornam editar çai-jos.
Max Roqueta e la literatura catalana
Dins una primièra part ai evocat lo rescontre de Max Roqueta amb Josep Sebastià Pons, poèta major de las letras catalanas, que renovèt la tradicion poetica al nòrd de las Alberas. Pons foguèt lo professor d'espanhòl de Max Roqueta que legiguèt puèi l'òbra del poèta. Vesèm, aital una inter-textualitat creativa entre las doas òbras, coma la passion pel país natal, viscuda d'un biais diferent en cò de Pons e Max Roqueta. Pons visquèt la sieuna enfança a Illa del Tec mas deguèt quitar lo sieu país, coma foncionari de l'educacion nacionala. Aital visquèt a Garait, Engolesme, Montpelhièr e Tolosa per tornar a la retirada a la sieuna vila natala. Es de l'exili que creèt sa vision del país natal.
Max Roqueta visquèt gaire endefòra del país natal, es puslèu d'una separacion amb l'enfança, d'un drama temporal que nasquèt Verd Paradís. Max Roqueta, s'impausa, d'en primièr, coma lo poèta de la paraula de las originas, de la magia dels contes. Sa poesia posa dins la font de la tradicion. La font, es tanben, element del paisatge, dins los contes de Verd Paradís, avèm Paraulas a quatre fonts : la Fònt-Beleta, Fònt-de-Guisard, la Fònt-Mòrta, la Fònt del Fabre e dins lo recuèlh Los sòmis de la nuòch avèm la preséncia de las fontetas :
Las fontetas son tornadas
de la fonsor de la tèrra
de las baumas encantadas
onte sas venas se'n van.
Las fontetas alimentan un imaginari josterran conflat d'aiga que giscla a la prima.
Un autre tèma comun als dos poètas es la nostalgia de la paraula perduda coma dins Lo maucòr de l'Unicòrn de 1984 :
Quand lo cant nos a daissat...
quand s'amudís la paraula
a las raras dau desert.
I podèm trobar un resson de qualques verses de Pons :
Haver perdut el cant és una cosa
que passa el meu enteniment.
(Cantilena, 1937).
Josèp Sebastià Pons publicava de poesia, dempuèi 1911, mentre que Max Roqueta publiquèt son primièr recuèlh de poesia en 1937 a Barcelona. Pons marquèt tota la poesia occitana de l'après guèrra. Bernard Lesfargues, Robert Lafont e d'autres lo consideravan coma un mèstre e puèi Ives Roqueta escriguèt un assag sus lo poèta, publicat en cò de Seghers e mai li consacrèt un poèma titolat : Pensant a Pons, Josep Sebastià : « Lo poèma es un trabalh sus la memòria del desir. »
*
La segonda part de la conferéncia foguèt consacrada al rescontre de Max Roqueta e de Carles Riba que se faguèt a Aniana en 1937.
Carles Riba, nascut en 1893, es una figura majora de la poesia catalana. Comencèt de publicar de reviradas coma la de l'Odissèa d'Omèr en 1919 al meteis temps que El primer llibre d'estances e contunhèt de publicar, aital en 1938, en plena guèrra civila espanhòla, quora rescontrèt Max Roqueta, Riba èra ja, un poèta reconegut mentre que Max Roqueta veniá de publicar son primièr recuèlh Sòmis dau matin.
Riba, d'un ponch de vista estetic, es un admirador de Valery e d'Höderlin. Dins El primer llibre d'estances, el poema es fruch del pensament, tre la debuta, escriu :
T'ha enquimerat la gràcia fugitiva
d'un desig i ara ets deserta, oh ment
e per acabar :
oh ment
oh folla que has gosat mirar-te nua.
Dins lo segond poèma, lo poèta se desdobla per dialogar amb Psiquè. Max Roqueta a d'estima per Valery, mas es pas dins la dralha de la poesia abstracha, l'universalitat li vèn de çò local, de la percepcion d'un paisatge concret. Pr'aquò los dos poètas cercavan una vertat interiora.
Ai citat çai subre dos recuèlhs publicats abans la guèrra mondiala, me referissi tanben a dos recuèlhs escriches del temps de la guèrra mondiala, Los sòmis de la nuòch de Max Roqueta, publicats en 1942 e Les elegies de Bierville, acabadas a Montpelhièr e publicadas en 1943 en exili. Dins aquel moment tragic Max Roqueta contunha la dralha del recuèlh anterior, Riba se lança dins la mar tempestuosa de l'Odissèa e de l'istòria. Apareis Grècia amb lo cap Sunion e son vièlh temple en roïnas, rebat de la desfacha de totes. Lo poèta rend omenatge als grècs vencèires de la batalha de Salamina. Un poble pichon poguèt vèncer l'armada d'un empèri. Encara demòra l'espèr.
Un autre poèta, Robèrt Lafont, rescontrèt Carles Riba e foguèt esbleugit per la sieuna revirada de l'Odissèa. Aital a la fin de sa vida nos porgiguèt un tèxt esplendid qu'es Lo viatge grand d'Ulisses, revirada de una part de l'Odissèa (Edicions Jorn, 2004).
Podètz legir ara la polida revirada : Les élégies de Bierville, capitada de J.C Morera publicada en decembre 2016 a las edicions Arfuyen.
Tanben podètz legir lo numèro 9 dels Cahiers Max Rouquette consacrat a l'amistat entre catalans e occitans, e lo ròtle que Max Rouquette i joguèt. Per aver los quasèrns escrivètz 2 rue de l'Ancien Courrier 34000 Montpelhièr.
Françoise Jouanna
