Un tèxte de Clardeluna publicat dins la revista Trencavèl numèro 21 en 1938. L'ortografia es estada modernizada.
Maillots de bains et coiffures artistiques
A prepaus de la Réception des Écrivains de France à Valras.
Parés que s'en es fòrça parlat, parés que s'en es pro parlat.
Se pòt, mas dins totes los cases, Trencavèl a son mot a dire e lo dirà, coma lo dirà cada còp que tocaràn a çò qu'aimam.
Los que sabián, los qu'an volgut aquela mascarada son pas de felibres. Sabi ben que d'unes d'entre eles se reclaman volontièr del Felibrige : una allusion à Mistral, qualques versses en lenga d'òc, aquò fa tant bon effet, a la fin d'una taulejada ! E un pessuc de felibrige – quicòm que ten tot al còp de l'esperfum e de l'espilla de cravata – acaba tanplan, per aquel mond, la tenguda d'un Miègjornal ! Per ieu disi plan naut que m'estimi mai la lucha franca contra un enemic de bona fe que la « sympathie » d'unes « sympathisants ». I a pas cresi, per una Causa de pira marrana que lo diletantisme e una cèrta mena « d'art ». Passem. Sèm pas Nostre Sénher, i a de conversions que tentarem pas.
Mas i aviá tanben a Valràs los que sabián pas, los qu'abián pas volgut aquò, e que d'unes n'an patit de fotra de vergonha. I aviá demest eles, una Besieirenca que protestèt. Aqueles comprendràn benlèu, un autre còp, que quand Trencavèl refusa sa collaboracion, es amb rason.
Mas parlam mai que mai par los que i èron pas, per los que n'an agut que de ressons desformats, per los que se son estonats que Trencavèl i siaguèssa pas : Trencavèl refusarà pas jamai sa collaboracion e son ajuda amistosa a tota fèsta, tan pichòta siague, d'èime vertadièirament miègjornal e terradorenc. I a la tèca de Trencavèl, escòla felibrenca, es la tòca del Felibrige : aparar la lenga, los us e las costumas miègjornals, e per el, res de çò que constituís aquela tòca se dessepara pas.
Lo costume fa partida d'aquel tot qu'avèm promés d'aparar : fa partida de nòstre patrimòni de bèutat, fa partida de l'eretage sacrat que nos ven de nòstres rèires, aqueles rèires que dins sos contrats, fasián mençonar tant amorosament pels notaris, los cotilhons, los casaquins, las raubas e los bijous que balhavan per verquièra a sas filhas.
Es per nautres un simbòl e un acte de fe ; es lo salut al passat, es l'esper dins l'avenir ; es l'omenatge an aquelas aujòlas qu'en trabalhant e qu'en cantant an tengut nòstra lenga viva, e acceptarem pas jamai, aquel costume, de lo pavonar sus una scèna, al son d'una musica negra, entre una passejada de coiffures artistiques e un exibicion de maillots de bains !
Quand cargui mon costume, ieu, es coma se m'estropavi dins los plegs d'un drapèl. Es lo qu'an portat totas las femnas de ma raça – car soi d'aicí, ieu, e non pas d'endacòm mai, filha e pichòta filha de vinhèrs, de païsans, de molinièrs, de rolièrs e de pastres.
Es lo costume de ma rèire-grand Robèrta qu'a 80 ans passats mestrejaba encara sos dos molins, e malgrat siaguèssa molinièra amb sièis rengs de cadena e la crotz d'òr, dormissiá pus mens dins son lièit que pròche de sas mòlas.
Es lo costume de ma grand Poux, que sa primièra gèsta lo matin èra per se signar, e la segonda per alisar sa còfa ; ma grand que, joventa encara, intrant a nuèit clausa a Camprafaud amb sos muòls, quand los lops la seguissiáu pel bòsc, agantava la coga d'un muòl per tombar pas, e contunhava son camin demest los uèlhs beluguejants.
Es lo costume de ma rèire-grand de Pechserguièr, que cada còp que pastava adobava sus una pòst una rengada de pans, la cargava sul cap, e a pè, l'anava portar a Besièrs, a las Clarissas. Es lo costume de ma rèire-grand Lalan, que quand s'entornava del camp a jorn falit, auiguent picar la campana pel mes de Nòstra Dòna o per la novena dels Mòrts, malgrat la lassièra e la fam, davant d'anar fa son sopar, enregava lo camin de la glèisa !... aquela glèisa de Caza d'Arnos, aladonc tan paura, que cadun, en mena de sèti, abiá son ròc per s'assetar !
Es lo costume de ma grand Castèla que m'aprenguèt ma lenga. E cal créire qu'aquela frèula vielhòta deviá aver una anma de fuòc dins son còrs de filheta, car aquela lenga que m'aviá ancrada dins lo còr, res l'en a pas jamai poscuda derrabar : los estudis franceses, las defensas, las trufariás, lo temps, la mòda, l'indiferéncia, tot aquò a limpat sus ela coma l'aiga sus un ròc dur !
Cresi qu'es pas besonh d'èstre felibre per me comprendre, s'agís d'èstre del país, s'agís d'aver dins las venas un degot de sang miègjornal.
Los escrivans de França son pas aicí en causa, que siague plan dich. Èron convidats, èron reçauputs, la pus simpla onestetat i comandava de s'extasiar, de remerciar, es çò qu'an fach. Mas aquò vòl pas dire qu'en faguent la gèsta que la cortesia i comandava n'i aja pas, benlèu, que tant se'n son pensat ! Dins totes los cases ne sabi un qu'a degut vèire aquò d'un uèlh triste, es lo Majoral Carles Brun.
A el, coma a totes los que n'an sofèrt, caliá que siaguèssa plan dich, dins l'exibicion de Valràs, lo Felibrige es pas estat per res.
Clardeluna, vici sindic de la Mantenéncia de Lengadòc
Trencavèl numèro 21, 1938
