Cristian Chaumont publiquèt son primièr libre en 2010 a IEO Edicions, un roman policièr d'un pauc mai de cent paginas que revolucionèt pas las letras occitanas mas qu'aviá alara lo merite de donar a la literatura nòstra un libre dins un genre un pauc delaissat : lo policièr.
Aquel primièr libre conteniá ja qualques traches que lo lector atencionat a sas producions venentas anava tornar trobar : volontat de partir, per bastir sas naracions, d'eveniments reals ; eveniments anormals, criminals, eveniments que destorban la tranquillitat dels estajants : guèrras, caumas, crimes.
Sempre presents donc dins sas òbras de personatges que representan los aparelhs d'Estats o d'organizacions divèrsas : de cònsols màgers, de comissaris, de gendarmes, de patrons, de sindicalistas, de membres de la Gestapo, los qu'an la man sus l'òrdre del país, de l'environament social ont evoluïsson los personatges, ont se situan las accions de sas ficcions : vilas mejanas o campèstre lengadocian o carcinòl. Aqueles eveniments anormals que borrolan l'òrdre establit demandan d'accions, donc d'autoritats. Mas aquela autoritat, aquel poder, es representat per de patrons malonèstes, d'elegits finòchas, totes interessats e prèstes per èsser elegits o ganhar mai d'argent a totas las compromissions.
E son en accion aqueles personatges. Cristian Chaumont los seguís dins lor anar movementat, sovent baug. De personatges demasiats, perduts, isolats sens menjans, abenats, percassats, traïts, perduts.
Cristian Chaumont demorar pròcha d'un quotidian a priòri sens grand relèu e que podriá pareisse bèstia. Aquela causida de l'autor l'obliga a descriure : un país, un ostal, de gèsts, l'anar tot simplament de sos personatges. Tomba, alara que sa pròsa es sens pretencion, e i tomba per fòrça, dins lo roman ; se confronta al real ; un real caricatural, un pauc fòl. L'accèpta, ausa aquela caricatura, mas s'apiècha sus un viscut que tòca. De vidas aquí s'amagan, Chaumont las coneis e assaja, amb maladreça plan sovent, mas assaja de la desnistar, de las donar.
Autan negre es una passajada dins un espaci negre coma o sugerís lo títol ont se demenan d'èssers perduts de las foncions malseguras : los emplegats pèrdon lors emplècs, los patrons desapareisson, lo país es trevat d'èssers de mal identificar. Mas l'imatge que dona l'autor d'aquelas vidas que se debanan dins aquelas periferias desindustrializada es just. Coma es justa la pichona romança que salpica aquel tèxt.
I a tanben dins los romans de Chaumont l'Istòria ; los sieus roman pòdon èsser per d'unes coma Recapte ultim, Abelhas e forselons o L'aus de colèra, qualificats de romans istorics. Dos eveniments los preocupan : la segonda guèrra mondiala e los movements obrièrs d'Albigés, e tornan d'un libre a l'autre. Son de pretèxtes, l'Istòria es aquí simplament per sostar un imaginari, ancorar una istòria e distraire lo lector.
Sas òbras son sens pretencions, sovent mal editadas amb de problèma de tipografia, de fautas d'ortografia nombrosas o de causidas lexicalas qualques còps susprenentas, mas quicòm aquí viu, lo lector lo sentís e es content de penetrar los monds que nos propausa.
Cristian Chaumont noirís una literatura en realitat indispensabla a tota cultura. Una literatura que disèm comunalment : popularar.
Extrach de Abelhas & Forselons
Germinal Pujòl, resistent, après èsser anat reconeisse a l'ostal de comuna de Masamet son filhs Floreal novèlament nascut, torna en bicicleta al maquís :
« Susa malgrat la bisa eufra. Lo cèl bas e gris sembla de se voler marridar amb la tèrra. De temps en temps de borrilhs volatejan. Sèc longtemps lo cors del riu Bernazòbra, fins a La Rassèga.
« Après, tira regde, passant de 320 mètres en mens d'un quilomètre. Lo camin es dur per tornar al maquís, mas l'imatge de Mirelha e de Floreal-Joan-Francés (e òc !) l'emplena de gaug e de valença. Es per elis que quicha fèrme sus las pedalas.
« E vaquí que virava a nevar ! De nèu druda, sarrada, eissorbanta. Los borrilhs butassats pel vent fissan visatges e mans, dintran dins l'uèlh, s'engorgan dins la boca. Lèu lo camin es cobèrt d'una jaça blanca e l'òme d'un davantal blanc. Urosament los arbres del randalme encastran lo camin. La montanha se vei pas pus, engolida pel neblàs. Mai que conesca los lòcs, la nèu o cambiava tot. E mantun còp Germinal cresiá de s'èstre perdut.
« S'arrèsta per polsar e beure un còp. Ausís pas res. Res que lo fregament sedóç de la nèu. Los aucèls, muts, se son acaptats jols boissons, dins de traucs... »
Los libres de l'autor :
- Roges nivolasses (IEO Edicion, 2010),
- Recapte Ultim (IEO Lengadòc, 2015),
- Autan negre (IEO Lengadòc, 2016),
- Qual se soven de Naipaspro (IEO Lengadòc, 2017),
- Abelhas e forselons (IEO Lengadòc, 2018),
- L'aus de colèra (E... rau !, 2021),
- Al dintre de la clòsca (E... rau !, 2023).
Sos darrièrs libres se pòdon comandar sus la botiga de l'IEO d'Erau.
