Detalh de la cobèrta del libre Camin de guèrra de Jules Cubaynes
En genièr de 2018 lo jornal La Setmana publicava un article de Sèrgi Viaule sul libre Camin de guèrra que veniá de pareisse. Lo tornam publicar çai-jos.
Lo jornal de guèrra de Juli Cubainas
L’escrivan carcinòl Juli Cubainas (1894-1975) es mai que mai conegut per sa poesia (La tèrra e l’ostal) e sas reviradas (Los evangèlis). Pasmens, los especialistas sabián que quand desfuntèt, dins sas tiretas aviá un diurnal de guèrra. Fauta de sosten institucional per la cultura nòstra e doncas de la pauretat de l’edicion occitana, aqueste manescrich demorèt dins la posca pendent de decennis. Urosament Rogièr Lassaca e la seccion naut-carcinòla de l’Institut d’Estudis Occitans agèron l'èime de lo metre a posita del public per lo qual èra estat escrich.
Dins son prefaci, lo normalizator-adaptator grafic (e traductor al francés), Rogièr Lassaca nos suspren : « ... gaireben un mainatge, butat coma plan maites contra son grat dins aquesta òrra aventura que foguèt la primièra guèrra mondiala ». D’efièch, per parlar de la guèrra de 1914-1918, puslèu que de la qualificar d’òrre chaple, de crimi contra l’intelligéncia umana, d’ignominia inqualificabla, d’inumana aberracion ; nos prepausa pas que l’eufemisme « d’òrra aventura ». Una « aventura » que, siá ditz en passant, de milions e de milions d’òmes, de femnas e de mainatges se’n serián passats. Emai dins d’endevenéncias peniblas, coma la vida de militar en temps de guèrra, Juli Cubainas se despartissiá pas de sa panta poetica. En mai de trobat de temps en quora lo temps e l’inspiracion per escriure de poèmas, arriba tanben d’entemenar sas reviradas dels tèxtes sacrats e de redigir son jornal. Malgrat la pression contunha e l’incertesa de la vida de soldat en temps de guèrra, lo jove seminarista carcinòl demòra sensible a la poesia de la natura : « N’èrem, pr’aquò al desfolhament, al ros despolhament dels platanièrs al tap de las rotas e lo dòl dels bòsques tot al ras. Novembre, despietadós, èra ben, coma l’apelam, lo mes mòrt ».
Dins aqueste jornal de guèrra lo jove escrivan nos conta sa vida d’encasernat al temps de las classas. Puèi, per en causa d’una vista defalhenta, foguèt pas mandat sul front, mas emplegat coma gastapapièr d’un regiment. Çò que li permetrà de passar, mai o mens (doblidessem pas que sèm en temps de guèrra), los ivèrns al caud dins de burèus. Benlèu que se foguèt pas mandat en primièra linha èra solide per de rasons de santat, mas tanben benlèu per çò que son fraire ainat èra ja jos la mitralha. D’unes centres de recrutament – pas totes – fasián mèfi de mandar tota una fratria al fuòc. Cossí que ne vira, dins son libre, Juli Cubainas nos escalcís la vida del cadajorn d’un soldat aürosament constrench a gastar mai de tinta que non pas de plomb. Al final, se nos en tenèm a son diurnal, lo soldat Cubainas agèt pas a tirar un sol còp de Lebel de son temps d’armada.
Mobilizacion de las longas tot sapient que foguèt liberat pas qu’en setembre de 1019. Fin finala, se passèt pas grand causa d’extraordinari per el. Rai ! Aquel escrich es l’escasença per Juli Cubainas de nos pintrar los retraches de qualqu’unes de sos camaradas d’infortuna e tanben de qualques oficièrs o josoficièrs. O fa d’un biais tras que modèrne. Se diriá pas qu’aquela pròsa a mai d’un sègle. L’autor es d’una indulgéncia granda amb sos pars. Fa pròva d’una bèla generositat crestiana. Lo seminarista a d’empatia per lo mond que l’enròda, emai s’aqueste mond es trebolat, emai cambavirat, per la guèrra.
Se los umans interèssan l’autor, la natura lo daissa pas indiferent, plan lo contrari ! Sovent nòta d’observacions sus l’avançada de las sasons e lo creis de las plantas sus las talveras e lo de las recòltas dins los camps. Juli Cubainas se despartís pas jamai de son èime, si que non de paisanòt, almens de rural.
Pendent aquelas annadas tristas e mornerosas Juli Cubainas fa pròba de paciéncia e, quitament, diriái de fatalisme. Benlèu qu’aquela postura èra la del cresent fervorós. Lo jovenòme s’arrenga de totas las situacions, emai de las mai peniblas. Es d’una bèla abnegacion. Pren sus el. Critica pas jamai ni las institucions qu’an organizat lo chaple, nimai las personas que fasián virar la maquina de mòrt. Se sul moment èra pas possible de criticar los qu’avián lo poder de vos mandar davant un escabòt d’execucion, après la guèrra la critica èra possibla e lo caporal Bastàs, amb d’autres, o faguèron. J. Cubainas vei tot planièr. Accèpta l’inumanitat de la guèrra. Çò que me suspren es que s’indignèsse pas. Son raconte pren, a passas, una viradura quasi mecanica. Lo legeire ne pòt arribar a se demandar ont son passats seminarista e poèta.
Al debanar d’aqueste raconte de vida, l’autor, en defòra e en mai dels eveniments quotidians de la vida vidanta, nos informa de son trabalh, o puslèu de sos trabalhs d’escrivan occitan. D’efièch, nos ten de contunh al corrent de sas traduccions dels evangèlis, mas tanben de l’espelida de sas poesias. Un moment donat Juli Cubainas es informat, d’en Lorrena estant, que ven d’èsser premiat, guerdonat per l’Acadèmia dels Jòcs Florals de Tolosa. A part d’aquò sembla qu’aja pas correspondut, o plan pauc, amb d’autres escrivans occitans. Almens ne parla pas e aquò deu èsser la realitat talament sembla improbable qu’aja agut d’escambis epistolaris amb d’autres literators sens los notar dins son jornal.
Sèrgi Viaule
*
Camins de guèrra de Jules Cubaynes. Edicions de la seccion Naut-carcinòla de l’Insitut d’Estudis Occitans. Despaus legal : junh de 2017. 365 paginas.
