En 2013 sortissiá lo libre de Jaume Corbera Pou, La Unió Europea, un mosaic lingüístic. Dins lo jornal La Setmana numèro 1001 Joan-Claudi Forêt ne fasiá la critica.
Jaume Corbera Pou, La Unió Europea, un mosaic lingüístic
Vaquí un libre que s'ameritariá de figurar dins la bibliotèca de cada ciutadan de l'Union Europèa. Jaume Corbera nos propausa una vision d'Euròpa sens rapòrt amb l'Euròpa tancada dels Estats o l'Euròpa liberala del mercat. Lo romancièr europèu per excelléncia, qu'es Milan Kundera, definís nòstre continent coma « lo maximum de diversitat dins lo minimum d'espaci ». Lo lingüista malhorquin fa la demostracion passionanta d'aquela bèla definicion. Passa en revista totes los parlars istorics del territòri de l'Union, que lor eretatge nos es fisat. Estúdia pas mens de 58 grops de parlars, que lor nombre de locutors varia entre qualques desenas e mai de cent milions, en postulant lor egala dignitat.
Jaume Corbera a la prudéncia de totjorn emplegar lo tèrme « parlars » (al plural) puslèu que « lenga » (al singular), per defugir las possiblas controvèrsias. Es aital que parla dels parlars catalans, occitans, còrses, dels parlars « croats e sèrbs » (que recampa ensems) o « bulgars e macedonians » (eles tanben recampats). Aital ten compte de las inevitablas variacions de cada lenga, e mai quand es estandardizada, o de la possibla pluralitat, en lengas diferentas, d'un grop donat : per exemple, lo ligur, lo piemontés, lo lombard e l'emilianoromanhés son regropats en « parlars galloitalics ». Sap qu'una lenga es aitant una institucion (tot còp arbitràriament construcha) coma una fenomèn estrictament lingüstic.
Estudi social e istoric
Son estudi es mai que mai social e istoric, e mai s'i trobam fòrça elements lingüistics, entre autres per la branca romanica de l'indoeuropèu. Per cada grop de parlars, son explicats son estatut juridic (o son abséncia d'estatut), lo nombre de locutors, son istòria e sa formacion. Es aquí qu'aprenèm lo mai de causas passionantas.
L'ongarés es esparpalhat sus dètz estats e parlat per 12 milions de personas, amb d'estatuts desparièrs : lenga oficiala en Ongaria, cooficiala en Eslovenia (mas sul sol territòri ont se parla), cooficiala en Romania (mas dins las solas localitats ont es parlat per mai de 20 % de la populacion). Aqueste quòta de 20 % es sovent retengut dins d'autres païses coma Macedònia per definir lo lindal de reconeissença oficiala, encara que la legislacion de Macedònia precisa pas quinas son aquelas lengas autras que lo macedonian : l'albanés, parlat per 22 % dels Macedonians, i pòt donc èsser considerat coma oficial. E mai se destrie pauc del bulgar, lo macedonian i es reconegut jol sol nom de macedonian.
Aprenèm tanben qu'après lo tractat de Bucarest qu'atribuissiá a Grècia lo sud de Macedònia (region de Tessalonica), los Macedonians meridionals majoritaris dins aquel ròdol vegèron lor lenga interdicha (e mai en privat) e que totes los toponims e lors quites noms de familha foguèron ellenizats. Ressortís d'aquel estudi que Grècia es (amb nòstra doça França, çò qu'es mens estonant) lo país que trepeja mai los dreches lingüistics.
Un rebat de l'Istòria
L'istòria de las lengas rebat la granda Istòria, amb totas sas misèrias e sas tragèdias : destin tragic del gaelic « acabat » per la granda famina d'Irlanda, deportacions estalinianas dels Tatars en Asia centrala (400 000) e dels Lituanians en Siberia (350 000), quasi-extincion del yiddish per la Shoah.
Lo libre nos fa prene la mesura de la complexitat lingüistica d'Euròpa e de son incresibla diversitat. Qual coneis lo pomac o lo cashob ? Qual pòt dire exactament çò qu'es lo valac, ont es parlat, amb quin alfabet s'escriu ? Tot aquò, nos o apren aqueste libre clarament escrich en catalan, lenga bessona de bon legir. Per cada lenga, de mapas permeton de situar sa zòna d'usatge. Per cada lenga tanben, l'autor, universitari catalan de Malhòrca, fa un brèu istoric de sas relacions amb Catalonha e los eventuals manlèus recipròcs. Enfin cada lenga es illustrada per una o mai d'una cançon que podèm ausir cantar dins un CD jonch. L'ocasion de saber en cançon a qué sembla foneticament lo maltés, lo friolan o lo sami.
Lo libre indispensable, d'un coneisseire poliglòt, que parla e escriu perfièchament la lenga nòstra. A la question « quina lenga per l'Union Europèa ? », Jaume Corbera, en umanista esclairat, respond simplament : « Las lengas europèas son la lenga d'Euròpa. »
Joan-Claudi Forêt
Sorsa del tèxt : La Setmana, numèro 1001, 2015.
Jaume Corbera Pou, La Unió Europea, un mosaic lingüístic (Edicions Documenta Balear i Edicions Universitat de les Illes Balears, 2013). Prètz : 26 èuros.
