Editorial - Revista Lo Lugarn - n° 61 - 1997 - per Jean-Pierre Hilaire :
Deman l'independéncia
Los referendums que, i a pauc, se debanèron en Granda Bretanha foguèron sonque feblament cobèrts per la premsa francesa. I cal veire un signe ? Pasmens l’analisi mai somària revèla pel mens un ganh de democracia.
La Granda Bretanha - malgrat de signes enganaires coma lo torneg de las Cinc Nacions pel rugbí - aviá fins a ièr lo trist privilègi d’èstre un dels Estats mai centralisats de l’Union Europèa. I aviá pas l’ombra d’una assemblada regionala eligida, exceptat la, plan aconsomida, d’Irlanda del Nòrd, que venguèsse temperar lo poder absolut de Londres e del sud d’Anglatèrra sul Reialme Unit. Aqueste poder ja èra estat considerablament enfortit pendent las annadas Thatcher. La plan jacobina republica francesa aviá quitament sos conselhs regionals elegits al sufragi universal dempuèi 1982.
Tant i a ! Dins l’espaci de qualques mesadas, la conjoncion del reformisme radical de Tony Blair e dels nacionalismes escocés e gallés a borrolat lo paisatge institucional e politic d’Otra-Mancha. Escòcia e lo país de Gallas van aver lors parlaments elegits en 1999. Aquò es, per l’Euròpa e pus particularament per las nacions sens estats de l’Euròpa, un eveniment d’una importància caporala. Es estat preparat, d’annadas enlà, pel Partit Nacionalista Escocés e pel Plaid Cymru gallés als quals rendèm omenatge. Plan segur, s’agís pas d’independéncia e Tony Blair a solinhat çò que el apèla lo trionf de la tresena via que se situa entremièg lo separatisme e lo statu quo. Amb aquò, Escòcia aurà son executiu e son parlament, de mejans financièrs considerables (140 milliards de francs cada an) e de competéncias en matièra de fiscalitat. Al País de Gallas, per contra, lo resultat positiu es estat aquerit d’un pichon pel, causa que presenta res d’estonant donat que d’amplas zònas anglicisadas o pobladas d’angleses a l’èst e a l’oèst an massisament votat pel non. Mantunes nacionalistas del Plaid Cymru reconeissián, a aquela escasença, que lo nacionalisme gallés, en s’enfoscant tròp exclusivament dins la lenga e la cultura, aviá benlèu mancat d’obertura. Lo resultat, ça que la, es aquí e se tròba faissugament superior al del referendom de 1979 qu’aviá provocat la casuda del govèrn trabalhista.
S’analisam lo fenomèn dins una amira europèa, podèm destriar un corrent que, en partissent de Catalonha e del Bascoat de l’Estat espanhòl, se gandís cap a las Illas Britanicas. Lo Partit Nacionalista Basc, tant coma Convergencia i Unió, qu’es una coalicion de partits nacionalistas catalans menada per Jòrdi Pujòl, e mai lo Partit Nacionalista Escocés, an per tòca comuna l’independéncia al dintre d’Euròpa obtenguda per la via pacifica e democratica. Cresèm, per quant a nosautres, qu’aquela dralha es la sola empruntable e que ETA, al Bascoat, en prolongant la lucha armada, s’enfanga dins un camin sens eissida. Aqueste corrent que venèm de definir, serà capable d’atraire los autres pòbles dominats notadament dins l’Estat francés e dins l’Estat italian ? La question val d’èsser pausada. De segur, los grases de consciéncia nacionala son plan variables : se presentan en posicion fòrta demest los basques e los catalans (alevats dins l’Estat francés) e demesisson fins a la flaquesa, extrèma de còps que i a, en Occitània abocinada en regions tecnocraticas artificialas. Dins nòstre país, la consciéncia nacionala, qu’es pas brica inexistenta, se manifèsta mai que mai sul plan cultural e tras que pauc sul plan politic : es la rason de la feblesa dels movements politics occitans. Maldespièt aiçò, una melhora circulacion de l’informacion, gràcias subretot a l’excellent setmari La Setmana, mòstra que la situacion es luènh d’èstre cotada. Ne volèm per pròva sonque quatre exemples : la creacion de l’associacion pel retorn de la finala de rugbí a XV dins lo sud e d’un autre latz, l’obertura del primièr collègi de las Calandretas a Montpelhièr, l’Espaci occitan dins las Valadas Occitanas de l’estat italian, e l’emergéncia d’una generacion novèla de joves nacionalistas occitans amb lo CRÒC. Es a l’encòp pauc e bèlcòp. I a pas rason de s’ensorrar dins la desesperança. Cresèm que, pauc a cha pauc, al sègle XXIen, las nacions sens Estat de l’Euròpa occidentala s’emanciparàn de la tutèla dels Estats colonizaires sens qu’aqueles s’i pòscan opausar. Serà l’independéncia dins l’interdependéncia perque lo retorn a un mitic camp barrat es pas de considerar. Occitània serà probablament pas la primièra d’aquelas nacions a se liberar mas ça que la se liberarà tard o d’ora. Als sautaments d’espatlas dels dobtaires respondèm per una question : qui, a despart de Francés Fontan, aviá predit l’espetament de l’URSS plan abans que avenguèsse ?
Los occitans espinchan lo mond, qu’es a bolegar a lor entorn. Un jorn espelirà que, e mai eles, se bolegaràn, e aquò serà una etapa decisiva dins l’aventura passionanta de l’Euròpa dels pòbles.
Jean-Pierre Hilaire - Agen lo 26/09/97
