Seguida del prefaci de Robèrt Lafont a La grava sul camin de Joan Bodon, (Edicion de Roergue, Rodés 1988). Part II.
La debuta es aquí : [Primièra part]
Sus Joan Bodon e Enric Molin
Coma ai pres data sus 1951 e la sortida dei Contes del meu ostal, prendrai amira umana, amòr de tornar sasir Bodon dins aquela pontannada, sus l'intercessor de Rodés, l'Enric Molin. Intercessor per nosautres qu'eriam a l'espèra, mai dempuei de temps introductor, iniciator, Grand Mèstre de lengatge per lo mèstre d'escòla avaironés. Agam pas crenhença de situar aquela cara au nivèu ont lo discípol la placèt. Cada escrivan a, coma se sap, un pairin d'escritura. Seriá mieus de dire : un paire. A eu se religa tota l'òbra coma un ieu a un subre-ieu, segon de movements passionaus que siám en defòra e ne podèm pas prene la mesura. Dins l'escritura occitana, l'importància dau Mèstre es dobla, d'abòrd que la causida d'una lenga dominada per pression dominanta a ren de naturau. Lo Mèstre dona la lenga coma dona la pluma. D'aquí que lo subjècte literari que se bastís e torna bastir de referéncias, sens decessar, a de scènas primieras, de personatges parentaus inconscientament questionats, plaça totei sei bastisons, sens mai decessar, sota l'invocacion dau paire de paraula. Superficialament, en ofèrtas e dedicàcias. Mai fonsament – e joguem sus lei mots : invocacion, vocacion, vocatiu –, en interpellacion secreta au responsable primitiu, primadier, primordiau de l'òbra.
Lo rapòrt de Bodon a Molin es donc d'interpretar sus dos plans. Biograficament, istoriograficament, es una relacion de fidelitat sens rompedura : Bodon, e mai escriguesse d'un biais antitetic de la retorica de Molin, tuèt jamai lo paire. Au plan pus essenciau (dirai animic), escriure a part d'eu seriá estat enfrontar lo vuege. Molin foguèt d'aquela manièra lo confident que lei companhs d'edat podián pas èstre ; lo « levaire » de totei lei libres, e sota aqueu mot pense a « levam » e a « levairitz ». E mai lo refugi ; e mai la part d'aculhença escura e sublima dau dialòg sempitern qu'es l'escritura.
Se legirà antau lei paginas paradoxalas de La Santa Estela del Centenari, ont Bodon met en scèna Molin per li far recitar un catechisme felibrenc d'una flaquiera enfectanta. Se podriá creire a un segond gras dins l'omenatge. Au moment qu'escriu aquò, lo romancier dessap ren de l'ironia de son legeire occitanista a respecte dei felibres. A ja causit l'IEO per li far portar seis espèrs lingüistics. Li seriá permés tanben de se conéisser pus mèstre d'escritura que lo Mèstre. Mai lo segond gras i es pas ; l'estil cracina ges. Bodon se bastís la scèna-portegue, per iniciar son personatge a l'astrada de l'òc, amb lo sol portier que pòsca imaginar. Molin ten e se garda la clau dei delícias lingüisticas e dei veritats d'èstre.
Per la parucion de La grava a l'IEO leis exigéncias de Bodon èran doas : la revirada francesa e l'Estampèl de Molin. Aquest tèxt (publicat, eu, sensa revirada) donava lo passatge a una exterioritat, autorizava en soma l'edicion fòra Roergue e l'inscripcion de l'òbra en occitanitat en mantenent lo drech de son autor au jutjament e son drech sus l'identitat de la paraula : « En bèla lenga roergata Joan Bodon nos dona aquí son cap d'òbra... » Bodon auriá pas fach sensa.
Roergue, identitat, fidelitat au país e a sei votz... Religue a la figura de Molin lo fach que la redaccion de La grava foguesse traversada per aquela dels Contes dels Balssàs, editats en 1953, tornarmai en retorn a Salingardas e amb un autre Estampèl de Molin. Publicament, Bodon s'afortís coma contaire immergit dins la civilizacion tradicionala e se retèn de parèisser coma romancièr de son temps. Aquò's lo segond còp : un primièr, La grava s'èra arrestada e los Contes del meu ostal aviá pres sa plaça. Lei rescontres de Rodés son benlèu determinants per remetre lo romancièr actuau a son libre, mai pas pron per lo desrabar au secret.
Molin, non pas l'òme, mai la figura qu'es per l'inconscient, lo retèn d'assumir lo sens interior de l'òbra, de s'afortir coma subjècte dins l'istòria de son temps, de levar l'escàndol d'un testimòni sus la guèrra qu'es pas lo de l'eroïsme e de l'engatjament. D'un testimòni sus la misèria non pas francesa, mai almanda, e d'aquò umana tan solament.
Fin finala, quand La grava pareis, Molin, e non pas l'IEO editor, guida l'aculhença e dona lo sens : « Lo primièr talhon del libre laissa creire um moment que serà una garba de sovenirs d'Alemanha. Es plan mai qu'aquò... Al fuòc de totas aquelas espròvas que l'ablaian quauque còp e l'enchifran, l'òme gasanha pauc a pauc una pietat immensa per la paura umanitat. »
Molin a protegit tot un temps Bodon contra son òbra. Es eu la pròva que l'òbra èra una risca. Lo « levaire » a levat tard lo veu, quand foguèt temps vengut. Sus la risca enfin acceptada ?
De seguir aquí : [Tresena part] - [Quatrena part]
