Un article de Cristian Laus dins las revista Vida nòstra 07/08 de 1972.
L'almanac Boher
Per aqueles que vivián al començament del sègle XX un dels grands problèmas èra la prévision del temps. Se podián fisar a de signes a l'entorn d'eles : d'unes agachavan la luna segon qu'èra ronda, ponchuda, palla o mecruda, d'autres espiavan lo cat, lo gai, l'ase, lo pic e totas las bèstias familiaras. Cadun i anava de son biais. Mas los que volián utilizar las darrièras conquistas de la sciéncia e del progrès avián lo Bohèr.
Benlèu vos rementatz l'almanac Bohèr que se crompava dins las familhas al debut del sègle. Èra fach un pauc coma totes los almanacs : i aviá d'istòrias e d'unas en lenga nòstra e puèi lo calendièr. Aquí, mes per mes, trobàvetz las prévisions del temps. Non pas quicòm d'incertan, neblós, a voler dire pas res, mas un estat del temps avenidor pro detalhat setmana per setmana. Aviatz atal :
Mes d'avril :
- Del 1er al 10 : fresc, pluèja lo 8 e lo 9.
- Del 10 al 18 : amelhoracion mas totjorn fresc.
- Polida jornada lo 14 amb solelh.
- Del 19 al 25 : mai caud e sec.
- Del 26 a la fin del mes : un pauc de pluèja lo matin, solelh lo vèspre.
E per o mai explicar, i aviá un dessenh per cada cas. Vesiatz lo campèstre quora a la raja del solelh, quora negat d'aiga jos de nivols e se compreniatz pas es que aviatz pas ges de sen.
Dins l'ensems, aquelas prévisions devián èsser seguras, si que non l'almanac se sérié pas vendut. Solament d'unes còps, se podiá enganar (arriba tot còp a la nòstra metèo uèi !) e vos ne vau citar un exemple que me foguèt reportat.
Un vèspre, un comerçant d'un pichòt vilatge d'Erau deviá quitar sa botiga per anar a la gara ont anava arribar un sieu parent que veniá passar qualques jorns. Tòni aviá mes lo capèl nòu e sortit lo vestit del dimenge (son pichòt nom èra Antoine mas totes li disián Tòni). Finissiá de se preparar que s'ausiguèt al luènh un còp de tròn alara que de nivols negrassas montavan al dessús del puèch quilhat darrièr los ostals pròches.
Tòni èra aqui a trantalhejar sus sos dos pès, agachant quora l'ora que virava, quora lo cèl dessus.
– Plourà, plourà pas ? Qual sap ?
Justament lo vesin sortissiá e Tòni li demandèt son vejaire pel temps qu'anava far.
– Se plourà ? respondèt l'autre, vos cal anar veire lo Bohèr.
L'idèa paresquèt bona, Tòni se virèt cap a sa botiga e cridèt per la pòrta :
– Aurelia, vai me quèrre l'almanac.
Sa femna arribèt sens tardar amb a la man lo librilhon. Tòni cerquèt la pagina e legiguèt :
– 14 e 15 : bèl temps. E sèm lo 15, uèi ! Plourà pas.
Aurelia li diguèt :
– Cresi que deuriás prene al mens lo parapluèja. Mas lo vesin afortiguèt :
– Lo Bohèr s'engana pas jamai.
Partiguèt coma èra, a bèles passes, lo capèl nòu sul cap.
Anèt a la gara en artelhant per mancar pas lo tren, i foguèt just coma la maquina dintrava en siulant. Embraçèt lo parent e se'n tornèron totes dos cap a l'ostal. Es alara que las causas se gastèron.
Viravan a l'angle de la plaça que de gotas gròssas coma de pèças de cinq francs comencèron de tombar. Sarrèron lo pas, las gotas venguèron pluèja. Se metèron a corrir, i ajèt un còp de vent que te prenguèt los dos capèls dins la gandòla e fotèron los pès dins l'aiga per los agantar. N'i ajèt de miladieus, de macarèls et d'autras causas d'aquela espécia d'aquí qu'arribèssse
Tanlèu dintrar, sens se pausar, lo Tòni anèt drech al canton de la chiminièra, te prenguèt lo Bohèr e lo rotlèt dins la man. Puèi, sens crénher mai la pluèja tornèt sortir, sens capèl aqueste còp. Se baissèt cap a la gorgola que pissava coma lo braç e i empusèt l'almanac en cridant :
– Tè, bogre d'ase, agacha se plòu pas !
Dempuèi aquel jorn calguèt pas mai parlar del Bohèr davant Tòni.
Conte de la Val d'Orb
transmés per C. Laus
