Un article e de la revista Anem Occitan ! numèro 139. Foguèt publicat en 2012 alara que l'editor Jorn veniá de tornar publicar la poesia de Robèrt Lafont.
Robèrt Lafont poèta
De 1943 a 1984, de poèmas per comprene e còrprene lo mond.
Lo primièr libre publicat de Robèrt Lafont es un recuèlh de poèmas : Paraulas au vièlh silenci. Sèm en 1946, el a 23 ans. Aquò's per la poesia qu'inaugura una òbra literària, scientifica e politica que comptarà mai de 110 libres.
Robèrt Lafont es d'en primièr un poèta e aquò's per la poesia qu'intra en escritura. Lo vam es pres. Pendent tota sa vida, farà paréisser de poèmas, en revistas o en recuèlhs, nòu recuèlhs en tot, de longor inegala, despuèi aquelas Paraulas au vièlh silenci fins al Viatge grand de l'Ulisses d'Itaca, traduccion de l'Odissèa, que publica en 2004 e que constituís una òbra de creacion a part entièra. Seissanta ans de poesia.
La poesia per el es pas un léser d'ensenhaire letraferit (letrat o letrut). Es lo còr escur e bategant, « lo centre pus centre » d'una quista que se confond amb sa vida e que podèm definir coma una cèrca de paraula. Paraula personala que remonta al paradís de l'enfança, eretada d'un papet tutelar que son estatura domina tota la vida e tota l'òbra. Paraula collectiva que cal tornar a un pòble vençut passat a costat de son destin, per que sortisca de son « vièlh silenci » e tòrne venir un subjècte d'istòria. Parlar e far parlar. La paraula personala rejonh la paraula collectiva. Lo poèta rejonh l'ensenhaire, lo militant e lo sabent lingüista. Lo destin de l'escrivan se confond amb lo de son pòble. Un vèrs sovent citat del segond recuèlh (1957), entitolat precisament Dire, resumís la vida e l'òbra : « Lo sol poder es que de dire ».
« Lo sol poder es que de dire ». Lo lengatge es lo pròpri de l'òme es un èsser de paraula, una creatura traucada de porositat lingüistica. Rebastís dins lo microcosme de sa boca parlanta lo tot de l'univèrs, per anamorfòsi, es a dire per analogia e en modèl reduch. Lo lingüista inventèt una teoria per demostrar que tot acte de paraula es una accion sul mond e que sa poténcia sul mond l'òme la deu a la paraula. Es la paraula que li permet de desplaçar las montanhas.
Après lo primièr recuèlh escrich a la fin de guèrra, onze poèmas elegiacs, plens de languison e d'esbleugiment davant lo païsatge, aquela poesia se fa a l'encòp medication e accion. Nos parla de la beutat del mond e de la misèria dels òmes. Beutat e misèria : dins lo grand recuèlh Dire, la primièra part s'entitola « Dire l'amor las causas » e la segunda « Dire l'òme lo sègle ».
Assaja tanben de reconcilar l'àngel e la bèstia que cabisson en nos, lo còr e la rason, la sensualitat e l'intelligéncia. Un poèma del recuèlh Aire liure (1974) nos convida a « còrprene » e « comprene » lo mond, a lo consumar pels senses e per l'esperit. L'òrt, que celèbra Lausa per un soleu mòrt e reviudat (1984), es una figura del poèma : un luòc de natura ordenat per la cultura, un luòc ont se rejonhon lo gisclament avugle de vida e una volontat d'òrdre, lo projècte d'una pensada.
Lafont a totjorn agut lo gost de forma, de la paraula mesurada per la rima e lo mètre. Lausa per un soleu mòrt e reviudat prepausa una reflexion suls rapòrts entre lo poèma e lo monument, lo poèta e l'arquitècte. Pèira talhada e paraula poetica s'esclairan una l'autra : lor ponch comun residís dins la forma impausada per l'intelligéncia a la substància volatila, evanescenta, abstracha de la paraula e a la densitat pesuga, escrachanta e brutala de la pèira. La forma rend la pèira leugièra e la paraula densa, las eterniza totas doas. Lo poèma tancat dins sa forma pren vida dins lo buf de la declamacion, dins çò que lo lingüista Lafont apèla lo temps operacional de la frasa, coma lo monument s'anima pas que dins la proporcion de longa cambiadissa d'ombra e de lutz distribuïda pel cors del solelh.
Los grands recuèlhs, Dire e Aire liure, interrògan l'istòria e celèbran « las doas grandors de l'òme : sèxe e rason ». Sensitiva e cerebrala, liure o somesa a la mesura del vèrs, la poesia de Robèrt Lafont es una temptativa per agantar lo mond pel còr e per l'intelligéncia.
Redaccion d'Anem occitan !
Poèmas/Poèmes, Robèrt Lafont, Jorn, 2011, 376 p.
