Sus la mòrt de Georges Frêche (1938-2010), un article de Jòrdi Chaban dins Lo Lugarn 101 - Auton-ivèrn de 2010 :
Lo "con" demest los autres. Ciutadans de la somission. Aquel personatge politic mediatic aurà marcat sa vila e sa region administrativa, aurà tanben assegurat a la premsa de contengut, a la seguida de mantunas frasas que d'unes dison pichonas. Es un personatge del sistèma de la descentralizacion, sistèma installat per l'esquèrra mitterrandiana, pel plaser d'un autre cap politic occitan, Defferre, e uèi destrusit per l'UMP, per bastir un autre sistèma de la somission francesa d'Occitània. Mas de qué lo personatge aurà daissat a-n-aquel tròç d'Occitània que tòca lo gòlfe per l'Oèst ? la mar nòstra per l'Oèst ?
Arribat a Montpelhièr, lo Gascon del Coserans e escolan albigés e tolzan (un camin occitan que, sovent, mantunes an seguit en Occitània, malgrat totas las cridas al Volèm Viure al País, sense resulta subre los foncionaris reals), aquel Gascon de Lengadòc (sa presidéncia de la CTP s'acabèt amb un discors en occitan de Gasconha, amb la traduccion donada als jornalistas) aurà trapat un encontre malbiaissut amb lo president de l'IEO, un provençal, de l'epòca. Per l'IEO, li voliá bastir un ostalàs modèrne e de la dimension de totes los projectes del Georges Frêche. L'acòrdi es pas estat possible. Qui s'es enganat ? La darrièra intervencion de Georges Frêche subre lo tèma occitan, es estada dins lo discors d'inauguracion del musèu de Narbona. Coma totes los projèctes de Frêche, l'establiment se vòl un motor pel torisme grand per la ciutat, "a l'imatge de la lenga occitana que sabèm pus coma la reviscolar dignament". Aquò espantèt l'auditòri e l'electorat. Lo centralisme dels projèctes montpelhierencs agradava pas en Catalonha del nòrd o dins l'Aude, e ça que la, la dispersion de la moneda del Conselh Regional es equitabla dins aquela region administrativa francesa. Lo Conselh Regional de Lengadòc-Rosselhon donava fòrça per l'occitan e lo catalan. Lo director d'Arrels m'aviá confessat l'importància donada a las estacions localas de Ràdio, Arrels en particular. Jamai un Conselh Regional de Miègjorn-Pirinèus o Aquitània aurà donat tant per una estacion de ràdio. Mas es qu'en Occitània, e Lengadòc especialament, podèm dire qu'avèm una estacion radiofonica autanplan capitada qu'Arrels ? Segur que las subvencions de la Generalitat an tanben ajudat, per aver una estacion sense publicitat e sense lucre.
A Georges Frêche li agradava lo combat, e lo ganhar. Ganhava totas las eleccions localas, e mai la darrièra malgrat totas las campanhas orquestradas per París, al Parti Socialiste Français e estranhament per CDC Catalonha del nòrd per valorizar qui ? Aital li agradavan las Calandretas. Las ajudas per Calandreta en Lengadòc son pro bèlas, e sobretot en avança, per pas costar un cent al budgèt general de la region. Aiçò agrada gaire a l'extrèma esquerrisme installat a l'universitat de Montpelhièr. Es que cal èstre d'esquèrra per ensenhar l'occitan ? O per o defendre ? Georges Frêche èra d'esquèrra e n'aviá lo biais, mas per bastir projèctes fòrts per sa region, se sabiá adobar, el e son equipa.
Lo Parti Socialiste Français lo perturbava, un pauc, leugièrament, l'ajudava mediaticament, dinca a la recenta exclusion, exclusion que l'ajudèt a ganhar melhor, la melhora resulta de totas en 2010. Los ecologistas avián los meteisses problèmas qu'a Bordèu. A Bordèu, los ecologistas èran juristas, a Montpelhièr, èra el lo jurista, professor sortit de l'universitat, gausava dire çò que lo pòble pensava. L'efièch èra sovent contrari a çò que pensava l'elèit recentament installat.
La darrièra marca del jornal Midi Libre serà una fòto e una vidèo de l'entèrrament. Los esquerristas occitanistas avián la costuma de mandar comunicats dempuèi Charenta per lo castigar. Mas dins sa vida politica n'aviá res a fotre, e l'encoratjava a ganhar per sa region e sa vila, dins lo sistèma francés. A segurament fait melhor que Maò, perque, el, èra dins un sistèma concurrencial, la politica de la partidocràcia, e portava resultas electorals a la chinesa o de l'Euròpa de l'Èst, a la populacion li agradava d'entendre l'orator Georges Frêche, los elèits non.
Un Occitan, bèl, demest los autres, es mòrt, aviá lo caractèr que fauta a l'occitanisme per acarar França, e l'occitanisme a pas sabut s’en inspirar.
Jòrdi Chaban - Novembre de 2010
