Dins la revista Aicí e ara numèro 2 pareguda en 1979, Joan-Pèire Laval presentava lo libre d'Hélène Carrère d'Encausse L'Empire éclaté.
Hélène Carrère d'Encausse : L'Empire éclaté
D'en primièr, cal saludar aquel trabalh considerable. Avèm, amb L Empire éclaté, un obratge scientific ont las sorsas multiplas (sovent sovieticas) son citadas, amb de tablèus, d'estudis demografics, de chifras, de cartas. Es pas l'òbra rapida d'una panfletària, mas lo trabalh menimós d'una cercaira. Empacha pas l'estile de demorar aisit, en metent atal lo libre a la portada del pus grand public.
La granda linha de fòrça, la demonstration, aquò's que, mai de seissanta ans après la Revolucion d'octòbre, lo federalisme, que regís las relacions entre las divèrsas Republicas, a pas resolgudas las contradiccions. Pels dirigeires bolchevics, de tot biais, lo federalisme (que respectava la diversitat de las nacions) èra pas qu'una estapa necessària per satisfaire los pòbles que s'èran revoltats contra l'Empèri dels Tzars. Los pòbles en question se devián aflaquir al tèrme d'un long procèssus ont lo contengut socialista de la societat auriá vencidas las fòrmas nacionalas. Khrouchtchev parlava quitament de la naissença d'un Homo Sovieticus, a l'aurièra del comunisme.
Es lo contrari que s'es passat, nos explica Hélène Carrère d'Encausse, en tot cas pels pòbles qu'an lo mai de pes istoric, coma los d'Ucraina, del Caucase e d'Asia centrala. Los que son en camin d'assimilacion, coma los pichons grops etnics de Siberia, èran estats pausats artificialament al reng de nacions, sens aver de lengas a eles e de tradicions culturalas fòrtas. Mas la pus granda partida de las cent nacions de l'U.R.S.S. an resistit a totas las politicas de russificacion. Russificacion estaliniana, que chaplèt de pòbles entièrs e desportèt los Tatars, Chechenas, Ingoches, Carachais, Balcars e Calmics, en suprimant lors territòris e totes lors dreits. Russificacion mai politica uèi. Atal, dins cada Republica, lo Primièr Secretari del Partit es totjorn un nacional (es el que se mòstra en public, parla als congrèsses, « inaugura los crisantèmas ») e lo Segond Secretari totjorn un Rus (aquò's el que representa Moscóu, es estat format dins l'aparelh central, es lo « prefècte »).
« La vida politica e economica sovietica es atal somesa a un clivatge ont la decision es l'afar del poder central, que fa pas gaire de plaça als non-Russes. Demòra als nacionals, dins lor país, la quasi-exclusivitat de la gestion o de l'aplicacion de las decisions qu'an pas presas ».
Vertat que, sul plan lingüistic, lo poder a plan ajudadas las lengas amb sa politica d'egalitarisme. Pasmens, en mème temps, lo rus, lenga de las relacions entre los pòbles, son estudi e son utilisacion progressan. De conflictes naisson entre que lo poder assaja de tocar a l'estatut de las lengas nacionalas. Las mèmas leis d'evolucion s'aplican pas parièrament a totas las lengas.
En general, los pòbles periferics que vivon dins de nacions omogènas, amb un cadre politic autonòm, defendon lors lengas plan melhor que non pas los grops enclavats e politicament pus flacs.
Autre element important qu'agrava la situacion en U.R.S.S. : la demografia. Quand lo recensament de 1970 siaguèt publicat, quina bomba ! « La question nacionala ven una question demografica ». Lo blòc compacte dels Musulmans fa un saut terrible : cinquanta milions en 1970... Lèu quatre-vint milions ! Per delà las sièis Republicas que los divisan, una comunautat de cultura s'afortís, cultura musulmana qu'envasís totes los poders, dels Comsomols fins als cadres del Partit ont, segon H. Carrère d'Encausse, « lo comunisme deven un jos-producte de l'Islam ».
Alara, ont va l'Union Sovietica ? Cap a l'espetament ? Cap a l'emergéncia de movements d'independéncia nacionala ? Hélène Carrère d'Encausse o pensa pas. Lo nacionalisme se desvolopa, pel moment, dins l'encastre de l'U.R.S.S. La tòca de las lutas nacionalas, aquò's d'alargar las competéncias de cada país, per de dire que lo nivèl nacional venga lo nivèl principal. Polida contradiccion amb la politica centrala que plaça lo pòble rus en posicion de « fraire ainat », amb vocacion per comandar los autres...
Un brave libre, doncas, aquel Empire éclaté. Un libre de dubrir los uèlhs de tot plen de mond. Demòra de desirar que los grands « stragèges marxistes » nos parlen pas pus dels tèxtes sacrats, per evitar las vertadièras questions, mas estudien de pròche tot çò que s'es fait dins los endreits ont lo socialisme s'es instaurat oficialament.
La realitat, se poiriá plan que revertèssa pas la liturgia.
E perqué pas, a l'Universitat d'Estiu venenta, de débats sus L'Empire éclaté ?
Joan-Pèire Laval
Aicí e ara, numèro 2, 1979
Cobèrta de l'edicion originala del libre, paregut en 1979.
