Detalh de la cobèrta del libre de Pau-Loís Granier, Òbra poetica occitana, 2001
Dins la revista Oc de l'ivèrn de 2002 Felip Gardy tornava sus l'òbra poetica occitana de Pau-Loís Granier que venián de tornar editar las edicions dau Chamin de Sent Jaume.
Pau-Loís Granier : Òbra poetica occitana
Bèla idèa que reeditar l'ensems de l'òbra poetica de Pau-Loís Granier (que signava Grenier e qu'es benlèu mièlhs conegut sota aqueu nom), poèta occitan discret de la primiera mitat dau sègle XX.
D'aquela òbra, se'n podiá gaire prene coneissença, en defòra dei bibliotècas e dei boquinistas (bòna fortuna !), qu'a travèrs quauqueis antologias, mai que mai la d'A.P. Lafont, prefaciada per Aragon, de 1962, sempre preciosa, qu'a Granier aviá acordada una plaça dei grandas, amb una presentacion precisa e justa. A prepaus dau tresen dei cinc recuelhs de Granier, Imatges (1939), qu'A. P. Lafont i vesiá, coma l'editor dau Chamin de Sent Jaume, la cima de la poesia de son autor, aquesta d'aquí notava : « Il faudrait décrire ces poèmes qui sont autant de fantastiques visions : île de flammes à la dérive glissant entre mer et ciel rouges, roc sur la mer où tournent en cercle des oiseaux fabuleux, hommes jadis qu'enchantèrent les fées, nuages d'anges ». S'anarà pas contra una vista d'un justesa exacta, que mesura ben l'auçada d'una escritura rara e exigenta. Se i apondrà pasmens que la possibilitat ara donada de legir la quasi-totalitat de l'òbra de Grenier dins un solet volum presentat amb l'elegància rigorosa que demanda aquela entrepresa poetica nos buta a matissar leugierament una concepcion benlèu un pauc finalizada d'aquela escritura rara e preciosa. Lei cinc libres de Grenier, poèta cultivat e sabent (jurista e mai chartista, acabèt son percors a la Bibliotèca nacionala, abans de tornar dins sa vila de naissença, lo Chambon, en Cruesa), aquò rai, son marcats fòrt per la formacion erudita de son autor, e mai per son voler de metre en scèna l'istòria lemosina. Pasmens, que lo primier recuelh sieu siá estat la Cançon de Combralha (1929) e l'abans-darrier se siá titolat Vielh Lemòtges (1940), sens oblidar, entre temps, en 1933, la Dama a l'Unicòrn, sonjadissa pron remirabla a l'entorn d'un motiu istoric que mai d'una tapissariá famosa n'an fixat lei trachs, assenhalariá puslèu lei camins convergents qu'en lei seguissent l'escritura de Granier a pogut s'incarnar tant dins l'istòria coma dins lo temps lemosins.
En cò de Grenier, escrivan econòm que defugís lei mòstras d'una facilitat tròp vesedoira, tot es mesa en scena, jòc a se jogar entre lo mond e leis òmes, amb leis ombras de la mòrt e de « l’autre mond » sempre presentas, sempre lestas a envasir lo camp de la realitat menaçosa. L'istòria, coma lo temps, temps passat o temps present, preséncia immanenta en dessús de la vida umana, es aquí que se rescòntran lei fòrças majoras qu'organizan lo mond e, a de moments, lo desorganizan, lo fan tremolar de tot son pes fins qu'a paréisser que se vai rompre. La preséncia de l'Apocalipsi, dau Jutjament Generau, es jamai totalament esconduda dins cadun dei tablèus que compausan aquel univèrs sovent narratiu qu'una dimension cosmica i es jamai de manca. Leis astradas umanas, coma lei batestas dau ceu e de la tèrra, remandan totjorn a aquela espèra finala, que totjorn quicòm dins lo debanar dau temps e lei figuracions de la vida i fan pensar. En cò de Grenier, fin finala se podriá dire que, segon lo títol d'una peça famosa d'Imatges, tot es « signes » (sinhes, dins la grafia de l'autor represa aicí per l'editor, que procediguèt amb aquò a d'armonizacions generalament aürosas en direccion dau legeire d'ara). Aquelei signes, ben segur que son signes d'aquela prigondor primiera e consubstanciala de l'èstre dau mond cosmic e uman : traucan lei païsatges (autra nocion centrala e títol de l'ultim recuelh (1948), quasiment allucinatòri, de Grenier) e leis esclairan d'una lutz desconeguda, venguda d'endacòm mai, a l'encòp marca de la preséncia divina, mai tanben trauca granda dins la continuïtat cosmica.
Tota l'escritura poetica de Grenier, de la debuta a la fin, es governada per aquesta preséncia qu'es a l'encòp principi d'èstre e de destruccion. Es ela que sembla de menar lo mond, entre sa naissença e sa perda indefugibla. La questa dei signes, d'aquí, se confond mai o mens amb la de l'escritura poetica : lei desastres e leis astres s'inscrivon dins la paraula dau poèma, e lo poèta es lo que son art es capable de lei devinhar e de ne prepausar una transcripcion legiblas per leis autreis òmes sei legeires. Tant la Cançon de Combralha coma Vielh Lemòtges apareisson coma l'enregistrament quasiment epic d'aqueleis « entresignes » pacientament escotats e notats que son la rason d'èstre dau poèta. E aquela paciéncia es benlèu una dei fòrmas que cargan lo temps, e l'astrada qu'eu n'es portaire : cadun d'entre lei tablèus recampats dins aquelei seguidas de scenas istoricas es pas qu'un biais, concret, pastat de saber e de precision erudita dins lo cas de Grenier, per sasir, coma de lums a parpelejar dins la vastitud dau temps e de l'espaci, lei manifestacions de « la » preséncia. Imatges e Paisatges, libres a l'encòp concrets e fantastics, dison autrament un èstre parier dau mond, una pariera preséncia, entre lo creire e lei paurs. Siam benlèu pas tant luenh qu'aquò, amb aqueu biais de dintrar dins l'espés secret dau cosmòs animat (poblat d'armas en camin), de çò que se pòt esprovar davant tal o tau poèma d'un Émile Verhaeren, per exemple, d'una generacion que venguèt just abans la de Grenier, e que dins mai d'una dei pèças dei Campagnes hallucinées o dei Visages de la vie s'i legís tanben aquela espèra espaurugada, aqueu pes tan fòrt que pesa sus lei vidas e lei païsatges. Tant parier coma passa quicòm entre la Bruges-la-morte de Rodenbach e lo Vielh Lemòtges dau poeta occitan. L'erudicion e lo gost de l'istòria, en cò de Granier, son pas simplament l'expression d'un estacament, tot çò que pòt i aver de reau d'alhors, per un luòc e son passat. Son tanben un vocabulari e una sintaxi, valent a dire un biais de dintrar dins lo còr dei causas misteriosas, e de sasir, lo moment d'un tablèu, d'una scena, lei manifestacions de sa preséncia. Lei mots e lei poèmas i « remontan » sei signes coma remontarián dau fons deis aigas dau temps.
L'aventura poetica de Granier, lenta e mesurada, se legís coma un ensems d'emergéncias a ras de la vida e sus lei ribas dau temps. Lemòtges e lo Lemosin ne son l'espaci necessari e contingent : l'una e l'autre son pòrtas dubèrtas sus la vida umila e superiora a l'encòp. Libres d'imatges per dire d'autreis imatges, interiors e exteriors : radicalament l'un e l'autre, escrincelats dins una lenga que seriá, ela tanben, lo mejan mai apropriat per anar en delà dei aparéncias.
Felip Gardy
Sorsa del tèxt : revista Oc, ivèrn de 2002.
