Aquí çai-jos l'assaber que donava Enric Mouly en prefaci de son libre Rajòls d'Antan, publicat a las edicions Carrère en 1930. La grafia es estada modernizada.

Assaber

Avant d'anar pus luènh, amics, escotaz-me ! Qu'apuèi me vengèssetz pas cercar guirguils e dire que vos ai pas avertits.

Sètz de loials Roergats que se carran, lo ser, de passar un moment amb un libre del terrador. Aimatz nòstra lenga saborosa. Va plan. L'aimi ieu atanben e farà pas missant nos entendre. Aquò's suban. Parlar e escriure aquò fa dos. Quand nos trobarem, sabi, fetivament, que nos comprendrem sens maganha. Mas aicí i a una autra question !

Sètz pas cap qu'ajes encara aprés a legir nòstra lenga. Parli de nòstra lenga veritabla, de nòstra lenga roergata, de nòstra lenga que se parla. Sètz pas cap qu'ajes aprés a la legir dins lo biais que l'escrivián los ancians, e tala que la deuriam escriure encara. Car i a de règlas per l'escriure, una gramatica coma en francimand.

Un quart d'ora per setmana auriá sufit quand anàvetz a l'escòla, a vos aprene aquelas règlas. Mas, jusca a duèi, lo govèrn non a jutjat a perpaus que las sachèssetz. Tant i a. Se degun las vos a pas ensenhadas, las podètz pas devinar.

Sonca que, vesètz aquò d'aicí. Se ieu las apliqui aquelas règlas, sans vos donar lo sicut cridaretz : « Qu'es aquel emplomat ? De que nos canta aquí ? Nautres prononciam pas aital ! Aquò's pas nòstra lenga ! » E faretz mai que dire benlèu : sacaretz lo libre al fons d'un tirador, e cada còp que i pensaretz i planheretz vòstre argent.

Mas cossí far ? miquel d'estiu ! L'abat Besson, el aviá soscat aquí dessús e maganhat un brave brieu. Puèi, s'èra metut a escriure à la francesa per amor que totes comprengèsson. Faguèri aital dins mon primièr libre Al cant de l'Alauseta que totes avètz legit. Faguèri aital e faguèri plan, me diretz, e pr'aquò ne soi estat raumati. De qué, sarnebiu ! nòstra lenga que vos agrada, tota vòstra vida la legiriatz e n'arribariatz pas a la conéisser dins son ortografa veritabla ! Aquò me trespend ! Aquò deu pas èsser ! Aquò serà pas ! I vos ajudarai e cal que me segues ! Anarem dapasset, e pauc a pauc arribarem.

Anam començar duèi. Çò que farem serà pas gaire, mas serà quicòm ça que la. Lo còp que ven farem un pas de mai ; lo còp d'après un autre ; e, se Dieu o vòl, dins quauque temps nos poirem vantar d'escriure coma cal. Qu'es aquel que pel sauvament de sa lenga mairala s'aplicariá pas juscas aquí ? E per que i sètz totes, ardit :

La letra a qu'es « la letra de noblessa » de nòstra lenga d'òc, ten la plaça de l'e bufarèl del francimand. Coma aiçò :

[dins lo tèxt original, Mouly, que entrò aquí portava los femenins en o a la Mistral, ara passa al a]

la terre - la tèrra
la flamme - la flamba
la pensée - la pensada
la prairie - la prada
la jument - l'èga
une abeille - una abelha
une pomme - una poma
une omelette - una pascada
une journée - una jornada
une soirée - una serada

« Tota la prada èra enramelada de flors vierjetas ? Dins l'èrba nauta que se bressava al bufal que la caressava, la vacada se carrava de paisser e recotelava. »

Pas mai qu'aquò. L'i sètz o l'i sètz pas ? Aquel a prononciatz lo coma volrètz ; prononciatz lo o se vos agrada, o lo prononcietz pas se volètz. Aquò pòt pas nòser a degun, d'abòrd qu'es mut los tres quarts del temps.

Ara una autra causa, pauc de causa : Pareis que cal un m a la primièira persona plurala dels vèrbes, tz a la segonda ; que cal un r a l'infinitiu. [Mouly comença d'utilizar, dins lo sieu tèxt, aquestas preconizacions] Los i anam metre que vos'n tracharetz pas, e prononciaretz coma prononciàvetz.

nous parlons - parlam
nous chantons - cantam
nous lisons - legissèm
vous dites - disètz
vous allez - anatz
vous achetez - crompatz
labourer - laurar
faucher - segar
chercher - cercar

Qué que nos digan, reservarem pel còp que ven la tresena persona d'aquels coquins de vèrbes. Es una particulièira enchiprosa e recàpia que demanda d'aprivadar.

Sonca que sagís pas de fenhandar : ara que sètz a l'estral, ara que podèm corre, tenètz-vos qu'anam trotar.

Enric Mouly

[Dins lo roman que seguís Mouly utiliza las recomandacions fachas çai-sus.]


Musica : Aqueles

Aqueles

Al mes de març de 2020 lo jornal Roergàs Centre Presse presentava lo grop Aqueles.

Vidèo : per una Fòrça culturala occitana

Per una fòrça culturala occitana

Collòqui del 25/11/17 a Narbona Region Occitània : per una fòrça culturala occitana. Las vidèos.

Ajuda militara a Ucraina : Caesars e missils AASM

Missil AASM

Lo 18 de genièr de 2024 lo ministre de la defensa francés Sébastien Lecornu anoncièt un cèrt nombre de mesuras per ajudar Ucraina dins sa lucha contra l'occupant rus.

Conte : Lo pol e la poma d'aur

Un conte collectat en Roergue per las equipas d'Al Canton, dich per Gilbert Lafage.

Punt de vista de Jacme de Cabanas sul diccionari de Cantalausa (2002)

diccionari Cantalausa

En 2002 alara que Cantalausa acabava los sieu diccionari, Jacme de Cabanas li donava son punt de vista.