Un tèxt de Claudi Molinièr. Sorsa Lo cap dins la ressalha IEO 1989, pagina 115.
La literatura coma sistèma de representacion
Un còp èra, èra aisit d'embarrar l'autor amb son òbra dins la carrièra bòrnia de la reaccion o de lo delargar sul camin de l'engatjament progressista.
Aquela remarca fa plan sentir que i a pas descritura purificada. La literatura banha dins la realitat politica de son temps. Que l'autor siá per o contre lo poder politic del moment aquò l'empacha pas d'assumir la representacion del mond ont viu e mai de se prestar al psicodrama que se debana mai que mai darrièr lo ridèu de la scèna.
Classicisme e oligarquia – L'òbra classica, coma son nom o ditz, es òbra de classa, d'una classa o puslèu de la sola classa qu'aviá l'argent e lo léser per representar lo mond qu'èra lo sieu. L'important e pas d'assumir la realitat qu'es la civilizacion dels uns bastida subre la misèria dels autres, mas puslèu de l'amagar, e per aquò de far circular un discors marcat del signe de la classa.
Pas cap de messatge, pas besonh de significacion per plaire als vergonhables, disèm al honnêtes gens, cal sonque lor far tocar del det que se lo Rei sorís, es qu'a plan reconegut lo sieus, e mai se de còps que i a se mòstran impertinents coma lo J.-B. Poquelin.
Lo poder politic, aital se pòt contemplar dins tota la gamma de son umanitat : del lièch al tròne la sinfonia de la creacion se debana dins aquel espaci claus versaillais ; es lo psicodrama que se jòga la sècta per lo justificar.
Comprenètz ben plan que téner un poder sens cap d'artifici es se condemnar a la bestisa de las bèstias !
Democracia e art borgés – Amb lo cambiament del poder politic, una autra estrategia literària apareis. La classa laboriosa borgesa a pres lo poder, es pas mai pel sang blau que se dobrisson las pòrtas de las responsabilitats mas per l'industria de cadun.
Lo trabalh es sacralisat. L'òbra d'art dins aquel contèxt sortís de la farga, de las mans de l'artesan de l'art per l'art, del geuloir ont la frasa es sotmesa al meteis tractament que lo fèrre subre l'enclutge.
Per la creacion, l'artista ganha sa libertat. Se pausa abans tot dins un acte de sobeiranetat. Lo règne del pòble sobeiran trapa sa representacion dins aquela realisacion individuala. Lo ciutadan farga un destin collectiu, un còp las guèrras revolucionàrias acabadas, lo messatge romantic deven la Marselhesa de la novèla classa.
Mas lo discors universalista sus l'òme es coma l'internacionalisme pels estats : darrièr i a la classa borgesa e lo nacionalisme pur e dur.
Alara los que fargan la libertat del mond occidental de lors mans, los que fan sortir de las usinas los produches acabats, se mainan de nauçar la votz.
Utopias e realisme – Marx lor donèt las basas teoricas per s'organizar jos la conducha del partit unic. E se lo messatge realista-socialista ven la representacion d'aquel mond en gestacion, quand se truca a la realitat d'una pratica, se revèla la carrièra bòrnia de la dictatura.
Coma l'eròi socialista es trop bèl per èsser verai, la perfeccion de l'estructura burèucratica s'enfanga dins la flaquesa del vivent ; e l'experiéncia sembla tirar cap a sa fin per manca de vam, e mai se la mitat de la planeta a conquistada sa libertat per se'n despolhar après còp, coma se vei ara. Una utopia de mai se met al gabinet !
Es alara que las causas començan a nos concernir directament. Un primièr còp ja, los despolhats, desvariats per la luciditat del proletariat en armas, cerquèron un autre camin. En luòc de se fisar a d'organismes teorics de conquista, se causiguèron de caps demest eles, una practica vièlha coma lo mond. Un pintre de bastissas per führer, un institutor per duce presentan una pòrta de sortida dins nòstra carrièra bòrnia.
Al nivèl de la representacion, se ne parlèt pas gaire per la bona rason que l'experiéncia politica virèt mal. Mas ça que la, aviá ja secretat son sistèma.
Surrealisme de gost marrit – Céline aviá fach dintrar los analfabèts, lor aviá donat la paraula mas pas amb de retraches realistas o coma de monacas irresponsablas de l'epopèa proletariana de Zola ; non, lor te baila un estil que te derraba las tripas del bon francés laïc e republican ; de paraulas e pas de frasas, que dison la desillusion, lo degost d'aquel sacrilègi de la consciéncia umana que se perjura. I a pas mai de morala après la traïson, la representacion d'aquel drama serà pas de bon gost.
E subre aquel punt de vista tot lo mond es d'acòrdi. Lo Céline es pas recomandable. Es lo monstre de la familha que cal amagar, e encara aquí i a unanimitat.
E ça que la cossí se salva l'òme en perdicion ? S'arrapa a çò que trapa : un cap qu'aja pro de votz per remontar la mecanica emocionala destrantalhada, lo netejatge de l'espaci e de la persona per evitar la contaminacion del defòra e, doncas lo replegament subre la puretat de se, contenguda dins las valors qu'an fach usatge.
Aquel mond que se tanca es lo de l'ataüc. Mas politicament es tornar lo nòstre, uèi. L'avèm pas exorcisat, e mai s'o avèm cregut, per l'espròva del fuòc.
Teatre occitan, costat jardin – Ont se trapa la representation dels menors pendent aquel temps ? Sens poder politic òm a pas la representacion de se qu'òm vòl. Prenètz la que vos bailan.
Amb lo revelh del felibritge, los Occitans se trapèron en retard al rendètz-vos : jogavan a se marcar del signe de la lenga, la Causa, signe de classa malaürosament minoritària.
Aquela clau de las cadenas èra un pauc coma la que lo sultan daissava dins la man de l'eunuc. Ne dobriguèt de portas jos los postams daurats, mas qual escota los zombis ?
Las causas venguèron un pauc mai seriosas amb la Revendicacion istorica de las annadas 60. Mas èrem encara en retard al rendètz-vos. Fasiàm nòstra presa de la Bastilla e viviàm nòstra Nuèch del 4 d'Agost : la cançon dobrís la porta a l'opinion publica e la practica militanta manda al trast lo patés, la vergonha... Alara que se jogava lo psicodrama de la derision, lo que ja portava las desillusions a venir, mas que s'amagava dins lo rire de la fèsta e dins la suspresa del paradòxe « es interdich d'interdire ».
E tanben, aquel discors qu'arribava amb prèp de dos cents ans de retard tenguèt pas de temps. La pedagogia de l'elitisme republican o del militantisme occitan que i s'empeutèt daissa sceptica.
Ont ne sèm ara, al moment del replegament fregeluc subre çò qu'es per l'ora sonque de conservatisme ?
Tot lo mond coneis la representacion celiniana de nosautres : los que seràn del netejatge. Aquò nos pòt donar qualques idèas per causir nòstre camin, mas seriá encara melhor se, amb aquelas pichòtas experiéncias d'una existéncia collectiva, e sens tròp far de cas dels que nos vòlon tuar o dels que nos vòlon de ben, nos metiàm ensems a crear nòstre imatge amb coeréncia.
N.B. : S'es parlat de representacion sens mencionar l'esplech modèrne de la causa : la television. « Encara un temps de retard » diretz. Per çò qu'es de nosautres, respondrem : « Per fòrça ». Mas coma l'imatge met l'escritura en question, nos trapam en faça d'un desbrandament cultural que necessita autra causa qu'una fin d'article.
Claudi Molinièr
