Lo 3 de junh de 2014 se debanèt sala Colbert (Assemblada Nacionala) un collòqui sus las lengas. Colette Capdevielle èra a l'initiativa de l'eveniment amb l'ajuda de Jean-Jacques Urvoas e de Paul Molac.
Maria-Joana Verny (FELCO e FLAREP), presenta a l'eveniment, ne faguèt una presentacion.
Extrach : "Doas taulas-redondas èran previstas :
- l’una sus la Charta Europenca, que i prenguèron part Jean Marie Woerhling, jurista, Ferdinand Melin Soucramenien, jurista, Jean Pierre Massias, professor de drech public, moderator del debat, Denis Costaouec, linguista, Xavier North, DGLFLF, e David Grosclaude, Conselhièr Regional Aquitània.
- l’autra sus l’ensenhament, David Redouté de Div Yezh (association des parents d'élèves bilingues breton/français - école publique) e Marie Jeanne Verny (per la FELCO e la FLAREP) representavan l'ensenhament public. Ana Vari Chapalain (Diwan), Paxkal Indo (Ikastola) representavan l’ensenhament associatiu. Lo deputat Paul Molac, ancian president de Div Yezh, foguèt lo moderator del debat.
- Lo collòqui foguèt dubèrt per C. Bartolone, president de l'Assemblada et claus per J.-J. Urvoas, president de la comission de las leis. [...]
"Los representants de l’ensenhament associatiu coma de l’ensenhament public foguèron d’acòrdi per d’exigéncias de qualitat de la lenga ensenhada que supausava una quantitat sufisanta de mèstres formats. Totes s’acòrdan per dire la mission de l’escòla per tornar formar de locutors de lengas espotidas per d’annadas de monolinguisme patologic.
"S’acordèron tanben sur lo caractèr dubert e formator de l’ensenhament de las lengas regionalas, que sedusís las familhas, al-delai del’interès cultural et del plaser de renosar de ligams intergeneracionals. L’apòrt del bilinguisme precòç a las capacitats cognitivas dels enfants es pas mai a demostrar... al mens per una part informada de la societat. Los representants del public insistiguèron per dire la plaça màger de l’escòla publica
per faire créisser lo nombre d’enfants tocats per aquel ensenhament. [...]
Sus la charta
"Lo debat metèt clarament sus la taula las questions e los problèmas, tant simbolics, coma juridics. Permetèt pas de saber clarament quinas èran las intencions del Senat, après la bèla capitada al vòt a l’Assemblada Regionala (sic - l'autor deu far allusion a la votacion del 28/01/2014 a l'Assemblada Nacionala [ligam 1] [ligam 2]).
"Sul plan juridic, las causas son complicadas : los juristas presents èran pas totes fisançoses sus una recevabilitat constitucionala de la Charta. D’autra part, foguèt puntat lo fach que los 39 articles signats – e non ratificats – per França, correspondián mai que mai a çò que se fai ja. E que benlèu una lei seriá necita per acordar a las lengas regionalas una vertadièra proteccion qu’arrestèsse o al mens ralentiguèsse lo procèssus de desaparicion qu’es en camin. Es de notar en particular que mai d'un parlamentari semblan d'èstre sus aquesta posicion.
"Sul plan simbolic : de qu’es aquela França donaira de leiçons a l’internacional, qu’es pas capabla d’aplicar en son dintre la democracia linguistica e culturala ? Causa que resumiguèt David Grosclaude : los deputats presents, çò nos diguèron, anavan rescontrar Raoni, que defend son pòble d’Amazonia : fòrt plan e saludam la lucha d’aqueste per defendre son pòble. Mas es que caldriá pas tanben, totas proporcions gardadas, donar l’exemple al dintre del país ?
"Importança mai que simbolica, sotlinhada per mantun : los debats publics que permeton las discussions parlamentàrias, debats publics que son mai que necites dins un país ont patissèm mai d’ignorància entretenguda que d’ostilitat vertadièra de la part de la societat.
Que dire d’aquel collòqui ?
"D’abòrd qu’es una primièra, saludada unanimament per totes los participants. Puèi que manifèsta, de la part de la representacion nacionala, un interès novèl, despassionat. Es evident que las mobilizacions militantas, manifestacions coma contacts regulièrs amb los elegits, son per fòrça dins aquela presa de posicion novèla.
"Per çò qu’es de la FELCO, nòstra mesa a jorn regulara dels dorsièrs de l’ensenhament, regularament comunicats als parlamentaris, après d’enquistas menimosas al prèp de nòstras divèrsas acadèmias, coma nòstre trabalh federatiu de l’an passat a l’escasença de la lei Peillon, nos an pausats coma interlocutors fisables. La pròva n’es lo nombre de mai en mai grand d’elegits que fan resson a nòstres corrièrs.
"Lo nombre important d’elegits presents dins la sala Colbert es estat tanben una pròva d’aquel interès : deputats coma senators, ne comptèri una vintena, de tot bòrd, de Marc Le Fur (UMP) a André Chassaigne (PCF), en passant per Jean Lassalle (non inscrich), Paul Molac, plan segur (aparentat UDB) e, de segur un grand nombre d’elegits socialistas, mai que mai bretons o aquitans. Perdon per aqueles elegits socialistas qu’oblidi, nòti aquí aqueles qu’intervenguèron o qu’aguèri l’escasença de lor parlar dins los moments d’escambis corals paralèls al collòqui : J. Cresta (66), los senators G. Labazée o F. Ispagnac (64), o M. Blondin (29).
"De saludar tanben la plaça facha al debat amb la sala, una sala clafida de mond venguts de totas las lengas regionalas e mai d’autres orizonts, coma Charles Conte, de la Ligue de l’Enseignement, amb lo qual la FELCO entreten de ligams regulièrs.
"De la sala intervenguèron, en mai dels deputats e senators, F. Maitia, president de l’OPLB, mas tanben de militants de las lengas regionalas, coma lo representant de l’ANVT, per la lenga flamanda o una representanta del peitavin-santongés o encara Tangi Louarn, pel Conselh Cultural de Bretanha o un jove militant pel francés al Quebèc. Una representant de Diwan Paris pausèt la question de la plaça de las lengas regionalas en defòra de son airal « istoric », question que fasiá resson a ma remarca sus la desaparicion de l’ensenhament public de l’occitan en region parisenca a la dintrada 2013..."
Maria-Joana Verny