Un article de Joan-Frederic Brun - Revista Oc - Automne de 2004 - Pagina 48 :
Maria-Joana Verny - Enrasigament o nomadisme : trajectoire d'un écrivain occitan de la fin du XXe siècle, Roland Pécout (prefaci de Robert Lafont). Institut d'estudis occitans - Puèglaurenç - 2004 - 578 p.
Maria-Joana Verny a consagrat sa tèsi de doctorat (Universitat de Montpelhièr III) a Rotland Pecout e a son "itinerari" uman e intellectual entre 1965 e 2004. D'unes se poirián benlèu estonar d'aquela causida, vist que Pecout meteis reconois que l'ensems de çò qu'a escrich constituís pas un "projècte d'escritura", mas una tièira de montjòias lòng d'una rota barrotlaira. Lo tèma de la miugrana, fruch que jòga un ròtle central dins l'escritura pecotenca, constituís un bòn imatge d'aquel "esparpalh" - per reprene un mot de Gardí sus lo meteis autor... Òsca ! D'un cèrt biais Maria-Joana Verny mòstra qu'es pas tant verai qu'aquò, e que nos cau a bòn drech redescobrir Pecout escrivan. Coma o anonciava Gardí a prepaus de Mastrabelè , ara es a se ligar la garba. L'arlequin se condensa en òbra, a bèles uòlhs vesents. E a dicha de l'estudiar la cercaira ne finís per laissar escapar de superlatius d'admiracion (p 457 : "si Pécout est un écrivain d'une telle envergure...") Per ela i a aquí una granda òbra, e ne sap convéncer lo legeire. Siaguèsse pas qu'aquò, l'espés volum (578 paginas) d'aquela tèsi mancariá de tot segur pas d'interès. De mai lo libre, en apondon, conten 72 paginas de tèxtes escampilhats de mau trobar o quitament inediches que rebastisson un pauc çò que digús a pas encara soscat de far : una colleccion complèta dels escriches occitans de Rotland Pecout. Ont justament se vei clar coma lo sorelh que l'autor s'amerita sens ges de verguetas lo nom d'escrivan que semblava el meteis de fonhar (cf. entrevista amb Roland Briatte en 2000, represa a la pagina 576). De mai, retrobam una tièira d'entrevistadas ont Pecout nos dobrís quauques recantons de son òrt secrèt, e tot çò que ditz es marcat dau sagèl d'una cultura pro larga, d'una experiéncia rica, d'una sensibilitat granada. Sas reflexions son sempre plenas d'interès. D'alhors se n'anóncia un reculh dins la colleccion Lo Gat Ros dau Centre d'Etudis Occitans de l'Universitat de Montpelhièr III : (Agach Occitan/Aspects de la Culture d'oc). Recamparà las numerosas cronicas paregudas en revistas, mai que mai dins Connaissance du Pays d'Oc, de 1973 a 1988. Serà saique l'ocasion de retrobar dins tot son ample aquel cronicaire d'elèit, que siaguèt, remarquem-o aicí, un collaborator regular de Oc tre 1970. Amb de tèxtes que Maria-Joana Verny los compta demest sos mai importants e los espepissa amb pro d'interès, coma la Faula de la Quista e de la Conquista (1972)... En 1980 Pecout confisava a Francesa Joana que per èsser pas marrida tota escritura cau que partiga "dau prigond de nòstre viure, dau pus prigond de nòstre mistèri". Pròva que sa concepcion de la cultura es pas jamai estada de far de "poësia engatjada de comanda" per "veïcular un messatge". Quitament dins aquela pontannada 70 ont los menaires dau movement tenián sovent aquel lengatge. Pecout, engatjat per que sa vida èra un engatjament, engatjament dins una inacababla quista qu'èra tanben escurament quista de se, s'atrobava engatjat quand parlava de çò prigond que sentissiá rebolhir en el. Aquel reboliment se perlongava dins l'escriure. En flors beluguejantas. Amb aquò pas mai.
Seriá pauc dire qu'a cada pagina descobrissèm amb interés un personatge enfachinaire, inclassable, fins ara desconegut. I a tant de facietas que res de tot aquò se pòt pas resumir aicí. Cau seguir Maria-Joana Verny dins sa lònga e menimosa presentacion. Mencionarai aitanben una causa estonanta, que s'apària ben amb lo costat "barrutlaire" d'aquel escriveire. Es sa lenga, "transdialectala", poiriái dire. Après un prumièr sonet en provençau mistralenc impecable en 1966 (l'autor deviá aver quinze ans) Pecout a pas jamai causit entre lo lengadocian "normalizat" e lo provençau que brecèt son enfança. Los mèscla. Sos tèxtes barrejan los "lei" e los "los", sens causir, coma venon. Quitament un polit poèma donat coma "inedit", palunenc, simfonic, metafisic, titolat Darrièr batèu, que parla de Sèta, es escrich dins un dialècte tant mesclat coma de costuma mas tenchat de "setòri". Es pro capitat. Notem qu'aqueste tèxt que tene per un dels melhors de Pecout ven de paréisser dins Oc n°350-352, 2004, pp 27-30, jos l'escais de Joan-Pèire Cazòt.
Aitanben aquel libre s'acontenta pas de far melhor conóisser e apreciar l'autor de Avèm decidit d'aver rason (1969), e de Portulan. L'autora sasís aquel fiu per revisitar en prigondor amb pro de pertinéncia e d'onestetat intellectuala l'estranh caminament de la literatura d'òc entre 1965 e 2000. Un subjècte perilhós que non sai e que semblava fins ara “sagelat". Ni que se poguèsse revisitar. Una pontannada dolorosa e solelhosa, una renaissença garruda en camin de conquista e que s'aplantèt pasmens subran coma un bèu sòmi dins la lutz dau matin. Que capitèt pas de tornar l'òc a la societat dau temps qu'encara ela n'èra portaira, mas de tot segur i conquistèt una "dignitat sociala" qu'aviá pas... Cossí escriure aquela istòria ? Los paleontològs qu'estúdian un periòde geologic ne definisson lo "fossil director". Que s'escalustre pas Pecout se lo compare a un fossil, quand siaguèsse pas que per aquel prètzfach d'istoriador, mas tròbe que l'idèa de Maria-Joana Verny de prene aqueste escrivan coma fossil (o fiu) director siaguèt chanuda. Pecout es estat en dedins, au pus dintre, e tanben luònh en defòra, sus Sirius. A tot atraversat, l'occitanisme coma lo Liban, lo Balochistan e l'Afganistan, atentiu, esmeravilhat, sens pausar enlòc son bordon : nomadisme. E pasmens èra per una mena de gràcia misteriosa au centre de tot, èra lo poèta emblematic qu'aviá proclamat "Avèm decidit d'aver rason"... Aquela dualitat permet de reviure amb luciditat aquelas annadas. Mas aquí tot lo meriti es de la cercaira. Car caliá per expausar tot aquò un seriós e una onestetat intellectualas que se veson pas gaire... Jos lo flaume de disseccion sens complasença de Felip Martèl e lo pincèl barroquisant de Gardí, s'èra començat de far d'aquela pontannada un objècte d'estudis. Mas a mon vejaire los dos anatomistas èran tròp pròches dau cadavre per lo poder espepissar objectivament, e sas analisis ausavan pas pojar tròp luònh dins l'interdich. Maria-Joana Verny, se vei, a una tissa de la vertat, de l'exactitud, de l'analisi veraia, que s'atròba pas pertot. L'a pauc près, es pas ges son afar. E a pas planhit sa pena per recampar d'informacions de tota mena, escrichas, oralas, per rebastir lo reire plan ont fai evoluir Pecout, un Pecout que, au mitan dau libre, per passadas, perd antau un pauc la vedeta per nos laissar veire a son entorn un orizont de grands espacis filosofics e poëtics... "L'aventura" coma ditz Lafònt, sens verguetas aitanben, dins son prefaci un pauc nostalgic mas plen d'interès. Qu'amb un fiu director tant barrutlaire coma Pecout, nos fai visitar tanben d'orizonts encara mai largs : la sciéncia-ficcion, los presocratics, la mitologia grèca, Lao-Tseu, la literatura viatjaira... Caudriá de desenats de paginas per resumir tot çò de nòu e d'apassionant que se tròba recampat aquí. Per ieu, aquel aspècte de l'estudi que trompassa son objècte per nos donar una vista plena e nòva de son contèxt, una vista qu'aviam pas fins ara, rend aqueste libre absoludament preciós per quau s'entreva de letras d'òc modèrnas, e se carra de las veire prestidas dins l'universal.
Joan-Frederic Brun
