Detalh d'una gravadura de Tavy Notton (1914-1977) sus la vida de las abelhas
Lo grelhon, lo lop e las abelhas es lo primièr tèxt dels Contes de la Tatà Mannon de Justin Bessou. Lo tornam publicar çai-jos en occitan modèrne.
Lo grelhon, lo lop e las abelhas
Aquò èra, fantons, del temps que las bèstias parlavan.
Pastres e cans avián tan plan gardat tot aquel jorn del mes de mai, que lo lop s'en tornava, lo ser, aganit e tèune coma una letra quand ausiguèt, en davalant, pel prat de Margarida, un grelhon que cantava al bòrd de sa croseta.
– De qué ! çò faguèt lo lop, ieu m'en vau estrelit e aquel pistolet degelís en cantant ! A ! porquilhon, te vau ajudar, se m'espèras...
E l'òrra bestiassa finta, espia lo bestionèl e fa un saut de doas canas per l'espotir.
Aürosament lo manquèt de tres quarts e li copèt pas qu'una pateta.
Aquò èra ben plan tròp...
– Siás un insolent e una canalha, faguèt lo grelhon del fons de sa croseta, d'anar tuar lo mond que te fan pas res ; mas i a una lei per tu coma per ieu e se siás pas lo pus finhan de sus la tèrra, cadun cercarem nòstres soldats e los farem batre ; veirem qual n'aurà.
– Tos soldats ? diguèt lo lop, qual son ! ont los as, tos soldats ?
– Qual son e ont los ai ? Los ai a Bras, a Talaspiás, a Mejalanon ; son los cans, los buòus, las vacas, los motons e las fedas, totes mos amics d'aquesta contrada, que sèm plan d'acòrdi e se vendràn batre quand calrà.
Lo lopàs se pensèt : « Los cans serián aquí de tròp, a mon agrat, que i a Taupet, Picard e Carbata que valon pas la còrda, los monstres ; mas va ! sufirà d'èstre prosses e per qu'aurem aquí de bestial de pitança, buòus, vacas, motons e fedas, seriàm tròp nigauds, permòias, de ne laissar un sol sens li plantar las dents dins las tripas. »
E n'aviá, lo goludàs, la saliva per las potarnhassas, res que de li pensar.
– E ! ben, diguèt alara al grelh d'un ton d'ipocritassa, conveni qu'ai ajut tòrt ; te devi reparacion ; la te farai qué que m'en còste.
E decidiguèron lo jorn e l'endrech que se fariá la batalha. Deviá èsser tres jorns après a la cima del puèg d'Amont que la Serena i passa al pè, coma sabètz.
E lo lopàs s'en va avertir las autras bèstias carnassièras que d'aquel temps n'i aviá de tota raça e lor prometèt aquela fèsta en se reservant que li laissarián per el tot sol un buòu, doas vacas, tres motons e quatre fedas. Ne passèron l'acte e cadun signèt coma se fasiá d'aquela epòca.
*
Mas escotatz, fantons, la rusa del grelhon qu'aviá cent còps mai de biais que lo lopàs.
Tanlèu aqueste partit, mon grelhon se trigossèt coma poguèt en birgabassant amb tres1 [sic] patetas, dusca al bornhon claufit d'abelhas qu'èra amont al cap del prat de Margarida, còsta la paret, davant l'orton, e tustèt a la pòrta : pan ! pan !
– Qual tusta aquí ? respondèt la portièra.
– Aquò soi ieu, faguèt lo paure grelhon.
E li contèt en tres paraulas çò que s'èra passat amb lo lopàs.
La portièra anèt viste avertir la Reina que sopava, e la Reina se levèt tot sul pic per saludar lo grelh qu'èron fèrme d'acòrdi, suban qu'aquel grelhon las degaiava totas amb sas cançonetas quand anavan cercar lo mèl per las flors del prat de Margarida.
– E ! bonser, paure vesinon, çò li faguèt ela, çai siás ben plan de tard.
E quand lo grelhon li agèt contat l'afar :
– A ! lo gusardàs ! lo gusardàs ! Disiá la Reina pietadosa.
E li faguèt onchar la plaga amb de mèl e lo convidèt a sopar, coma vos pensatz.
Puèi lo grelh li diguèt :
– Es pas aquò, Madame, cal que me faguèsse un plaser que s'en val la pena. Ai declarada la guèrra a aquel lop e li ai aparelhat en fasent l'inocentòt que los buòus, las vacas, los motons e las fedas d'apr'aicí serián mon armada. Mas me creiriatz pas pro toniquet, Madame, per aver convidat tot aquel brave mond a s'anar far estripar e manjar totes vius per aquel tas de gulampas que menarà lo lop. Doncas, Madame, avètz aicí : cal que me prestetz, se vos plai, per aquel jorn, cinq o sièis cents de las vòstras abelhas las pus asugadas, e veiretz que farem dançar coma cal aquela banda d'assassins.
– Marjonches ! diguèt la Reina, avèm ben plan prèissa de bastir las brescas, mas una prangièra va emai ben... e puèi avèm pas res a te refusar : conta sus nautras. Te'n vau causir un batalhon que lo lop e totes sos escogrifas ne sauràn de novèlas.
*
Lo jorn de la batalha, fantons, vèrs las onze oras o miègjorn, fasià un solelh que tot ne susava. Lo lop arribèt amb una cinquantena d'aganits de son espècia que reganhavan de dents coma de crancons de romana. Lo lop teniá lo drapèl.
Lo rainald, que se mesfisava sens tròp saber de qué, s'èra arrestat a dos o tres cents passes darrièr un botigàs, en donant per excusa que la rainalda l'aviá fach sopar, la velha, amb de prunas caudas, e qu'aviá quicòm que li pressava mai que de s'anar batre.
Lo grelhon s'èra fach portar sus una fuelhòta per quatre abelhas que vistament se rescondèron amb las autras dins l'èuna del garric bèl que se vei encara sul puèg d'Amont.
– E ! ben, li diguèt lo lop, ont as tos soldats ?
– Van venir, van venir, respondèt lo grelh. Tè ! escota, que los ausiràs.
E efectivament, a la minuta, los buòus, las vacas, los motons e las fedas qu'èran al fial de tot, bramavan e belavan, mas de pro luènh, coma comprenètz.
Totes los acarnassits n'avián las aurelhas dubèrtas coma de cuols de trompetas e las pòtas badalhadas que laissavan veire de gengivas totas rojas.
Alara, fantons, a aquel moment, tot-a-n-un còp... qui n'a pas vist aquò n'a pas vist res de sa vida... vvvom ! vvvom ! vvvom !... aquel issan d'abelhas tombèt del garric coma una pluèja de liuces, e ziu ! ziu ! ziu !... una trentena per cada bestiassa, dins las narrias, per las pòtas, pels uèlhs, pel ventre, pel cuol, per tot, aquò traucava coma de gulhas de fuòc... E los gulampas a córrer en gulant qu'aquò fasiá gèrd...
– A l'aiga ! mos enfants, a l'aiga ! cridava lo lop.
E totes anèron crombimbar en redolant dins lo gorg de Cogola qu'a mai de cent canas de plond subant que se dis.
E lo rainaldon qu'aviá ajut lo nas fin, s'enfilava ventre a tèrra vèrs lo bòsc dels Agassats e degun lo tornèt pas veire dins lo país, de paur d'aquelas abelhas.
*
Lo grelhon demorèt totjorn un bricon garrèl, mas, aquò's egal, tornèt lèu cantar ça que la per degaiar las abelhas, e cada jorn o pauc s'en manca, se risián totes ensemble coma de padenas d'aquela famosa batalha.
Las abelhòtas, fantonèls, siaguèron la providéncia de Nòstre Sénher que castiga tard o lèu, d'un biais o de l'autre, las insoléncias dels missants, tan gròssas que siagán.
Justin Bessou
Sorsa del tèxt : Contes de la Tatà Mannou, Justin Bessou, 1902.
Nòta :
1 Los grelhs an siès patas. Se lo lop li en copèt una li en deuriá demorar cinc e non pas tres. Justin Bessou es pas Jean-Henri Fabre.
