Après lo collòqui d'Albi de 2013 sus la lenga occitana Miquèl Taiac dins lo magazine Lo Diari (numèro 23, automne de 2014) balhava qualques pistas de reflexions per donar a l'accion occitanista mai de sens e, benlèu, mai de fòrça. Tornava sus las nocions d'innovacion sociala, de comunautat de pratica e de governança comunautària.
Sociologia e occitanisme
Trista realitat - La question màger per l’occitan es la disparicion quasi totala de tot usatge dins los escambis corrents de la vida familiala o dins la societat en general.
Malgrat una percepcion mai positiva e valorizanta de sa realitat, malgrat la conjugason d’un ensemble d’accions per dire d’ameliorar sa visibilitat, son environament, sa coneissença, son usatge capita pas a se tornar dinamizar. Es mai que temps de soscar a una dobla estrategia ont l’amelioracion de son environament (ensenhament, mèdias, creacion culturala...) se pòsque completar amb un desvolopament de fogals d’usatge pròches de las gents, ont cadun poirà donar a la lenga una novèla forma de vida, divèrsa, respectuosa de sas causidas, apasimada.
Cal trobar lo biais d’ajudar a la reintroduccion, la reapropriacion de la lenga e de la cultura de faiçon concreta, dins la cultura de cadun. Aquò se deu far dins un respècte escrupulós de la libertat individuala, luènh de tot « formatatge », dins l’escota e l’acompanhament de la reflexion del monde.
Lo primièr respècte deu èsser de daissar cadun practicar la lenga a son ritme, coma o sentís, dins lo quadre que trapa pertinent, sens metre cap de pression maximalista. Suscitar d’envejas, lo plaser de descobrir, de se mòure dins un novèl espaci de libertat, enriquiment personal, convivialitat, empatia, sentiment d’un viscut complit e prigond de reflexion...
Collòqui d’Albi 2013 - Tot aquò me mena a tornar sul collòqui d’Albi de l’an passat, presidit per Eric Forgues, Director de l’Institut Canadian de Recèrca sus las Minoritats lingüisticas. La causida d’aquel intervenent foguèt faita en rason de la reputacion d’aquel organisme.
Ai agut personalament de mal a comprene cossí s’apevava la pensada d’Eric Forgues (e cresi plan qu’èri pas lo sol...)
Dins la segonda partida de son expausat, sentiguèri tres causas que m’apareissián importantas :
- son biais de veire la realitat occitana deconectat de tot contèxte dramatizant,
- son utilizacion d’un vocabulari a far quilhar los pelses sul cap de totes los jacobins (comunautat, comunautari)
- e son insisténcia sus lo ròtle de las associacions.
Me calguèt m'atalar a ne far un rendut-compte per me mainar que son discors s’apevava sus tota una reflexion sociologica canadiana e al delà anglo-saxona que ne coneissiái pas res de res.
Me mainèri tanben que çò qu’ensajam de far dempuèi una decennia al nivèl de l’IEO Miègjorn-Pirenèus li semblava fòrça : tanplan avèm fach dins la sociologia sens nos en mainar, coma l’autre de pròsa !
Ai retengut mai que mai tres concèptes importants que correspondon perfièchament a nòstra problematica (son tres concèptes que concernisson totes los domenis socials, culturals emai economics, e pas solament lingüistics).
1 - L’innovacion sociala - Traparetz, s’aquò vos interèssa d’aprigondir aquel concèpt, sus internet, un article de Julie Cloutier [aquí] que balha una sintèsi de la reflexion de tota la tièira dels sociològs qu’an soscat a l’afaire. Reteni qu’es un procèssus novator, que son perfach es l’amelioracion de la situacion d’una partida del monde, en estrecha associacion amb eles, devon èsser los actors màgers de lor desvolopament ; reteni que l’innovacion sociala es pas quicòm de « pre-formatat », mas un procèssus de recèrca e d’aprendissatge permanent.
Ne tiri la consequéncia que l’accion culturala occitana es, ni mai ni mens, un biais d’innovacion sociala e qu’i se pòt aplicar totas las criterizacions en question amb grand profièch.
2 - La comunautat de practica - Dins lo procèssus d’innovacion sociala, l’objectiu es de melhorar la situacion d’una partida de la populacion : es important de plan definir de quina amelioracion s’agís e tanben de plan definir quina populacion es concernida : cal saber de que e de qual se parla. La comunautat de practica es lo tèrme retengut per identificar la populacion concernida per una innovacion sociala donada. I cal pas veire cap d’ideologia nacionalista, separatista o te sabi qué ! (Disi aquò pels que son lèstes per veire de « comunautarisme » pertot.)
Estant que lo procèssus se deu far dins una collaboracion estrecha amb las personas concernidas, tant val las identificar menimosament e ne determinar los legitims representants.
Dins nòstre cas, trapi qu’aquesta nocion de comunautat de practica pòt fòrt plan se definir en considerant l’ensemble del monde qu’an la volontat de s’interessar a lor cultura e a lor lenga, e partent d’aquí de li tornar trobar, a títol personal, un usatge novèl.
La comunautat de practica, son los usatgièrs novèls de la lenga, mai que mai remosats dins los luòcs d’usatge que se constituisson al torn de las associacions culturalas que los bailejan.
Aquò m’afortís dins una vièlha idèa qu’ai (e que trapi pas totjorn partejada...) : son las associacions culturalas que son lo pivòt de tota accion occitanista.
3 - La governança comunautària - Aquí lo darrièr tablèu del triptic ! s’agís ni mai ni mens d’una novèla filosofia politica, mai que mai per nosautres talament formatats al centralisme jacobin, un aprigondiment del foncionament de la democracia que s’apeva sus la reconeissença de la diversitat e per sa presa en compte concrèta dins la gestion de la societat. Es aital que los poders publics pòdon ajudar, apevar las innovacions socialas e las categorias de populacions que son concernidas. Se pòt aisidament comprene qu’aquesta filosofia es lo contrari d’una filosofia dirigista, tecnocratica e normativa.
Aquesta filosofia deuriá plan segur èsser l’inspiratriz de tota politica lingüistica per l’occitan. Per ara, es pas forçadament lo cas...
Per çò que tòca a la governança comunautària e a la comunautat de practica, se pòt consultar sus internet lo rendut compte d’una conferéncia que faguèt Gilles Paquet en 2010, titolat Gouvernance communautaire [aquí]
Una reflexion de natura sociologica per regenerar lo debat occitanista - Se tornarà organizar a Albi un novèl collòqui lo 25 d’octobre que ven : serà mens improvisat que lo de l’an passat ; ensajarem d’estructurar la reflexion en prolongament d’aqueles tres concèptes sociologics, çò que nos empacharà pas, plan segur de soscar a d’autras dralhas, d’autras apròchas.
I a un axe de reflexion que me far soscar en particular : se volèm que la lenga trape un autre vam, cal soscar a la motivacion que pòt menar lo monde a la tornar investir. Los occitanistas (ieu comprés) son motivats per un esperit militant que los pòrta a maximalizar lor engatjament dins una dralha que los isola de la pus granda part de la populacion que s’interessariá a la lenga.
Lo public dels cercles locals parteja pas forçadament aquel militantisme ; lor motivacion es d’una autra mena : simplament una recèrca de bonäur. Es que vos sètz trachats de l’existéncia de tota una reflexion, al nivèl de la planeta entièra, sus la recèrca e lo drech al bonäur, e sus l’integracion d’aquestas idèas dins las governanças publicas ? (Dempuèi dos ans, l’O.N.U. a fach del 20 de març la jornada del bonäur...)
Miquèl Taiac
NB : ai pas cap de competéncia per parlar de sociologia ; imagini plan evidentament qu’ai degut dire de causas pas totjorn plan rigorosas, mos rasonaments son benlèu aproximatius ; me'n desencusi e solliciti totes los qu'an mai de cultura sociologica que ieu per corregir e aprigondir l'afar... podretz trapar sul site del diari un autre article en francés La Leçon canadienne [aquí] que balha una tièira d'extraches dels articles de J. Cloutier et G. Paquet sus las criterisazions dels concèptes citats.
