Fotografia d'una de las scènas de la pèça d'André Benedetto Geronimo
En 1974 André Benedetto montava la pèça Geronimo, los redactors de la revista Revolum dels mes de genièr de 1975 ne rendián compte.
Geronimo
« Ta première idée reviens-y et après laisse parler ton coeur ». Sembla plan que l'Andrieu Benedetto aja mes en practica lo contengut d'aquesta replica quand se decidiguèt d'escriure a de montar Geronimo a la fin de l'estiu passat.
Après l'experiéncia originala que foguèt Lo Sèti de Montalban, après aver creat Esclarmonda pel Festenal d'Avinhon, caliá trobar un espectacle que se poguèsse vendre, e doncas desplaçar, per çò qu'una tropa de teatre, aquò manja, aquò se vestís, aquò viu pas de l'aire del temps. A la fin d'Esclarmonda, en rason d'un contèxte d'indianitat, una darrièra replica sèra venguda ajustar al moment de las darrièras repeticions : « Notre prochain spectacle : Géronimo ». Mas un pauc « coma aquò ». Per azard. Una idèa. Sus aquela, un responsable d'un teatre bèlga voliá a tot pèrdre que la Nòva Companhiá d'Avinhon anèsse a Brussèlas donar una seria de representacions de La Madòna dei Bordilhas. Puèi i aguèt un viatge a Montsegur e la lectura, encara per azard, de las Memòrias de Geronimo. Geronimo ? E perqué pas ? Una carta mandada sul pic a Brussèlas assegurèt qu'òm vendriá jogar, non pas La Madòna, mas Geronimo. Es aital que nasquèt aquesta darrièra aventura d'Andrieu Benedetto e de sa Companhiá.
La pèça conta la resisténcia desesperada del capmèstre apache a l'anientament que menavan sornudament lo poder Blanc e l'armada dels Estats Units contra las tribús indianas empargadas dins de resèrvas après que la patz foguèsse estada signada en 1872. Exaccions de tota mena de la part de l'armada e pauretat prigonda butèron unas tribús a fugir las resèrvas e a s'organizar dins las montanhas per menar una lucha a mòrt contra los barbars blancs. Geronimo, qu'aviá vist sa femna e sos dròlles sacrificats sus l'autar del necitge a del paucvalum militars, ne prenguèt lo comandament. Resistiguèt aital mai de dètz ans. En 1886, finiguèt per se rendre e foguèt desportat amb sos Apaches dins una resèrva de Florida ont acabará sa vida en vendre sovenirs e en contar sas espingadas als toristas.
Aquela istòria tragica que s'acaba en farsejada derisòria es mesa sens relambi tot lo long de la pèça en parallèl amb la situacion occitana de uèi e amb las reaccions divèrsas dels occitans a lor despossession progressiva, a lor toristificacion e a lor folclorisacion. Cap de solucion es pas donada, mas son pausadas de questions : « Pourquoi êtes-vous marginal ? – Parce que je suis au centre des problèmes. » « Sur quel mot d'ordre danses-tu ? ». « Qui aujourd'hui voudra mettre la veste de Géronimo ? ». Questions tanben sul sicut dels raports entre las luchas de las nacions minoritàrias (En tant que nacions o en tant que minoritats ?) e las luchas del prolétariat contra lo capital : Lo 1èr de Mai 1886 (lo primièr 1èr de Mai) los obrièrs que fan la cauma a Chicago se baton contra lo meteis enemic que Geronimo dins sas montanhas, mas l'Apache e los obrièrs son dins dos mondes diferents... Demest totas las questions, una dralha es mostrada pr'aquò : « Regarder ici et maintenant ».
E mai son contengut tragic (Geronimo podiá pas faire autra causa que çò que faguèt, mas çò que faguèt èra la darrièra causa a far), la pèça es pas una tragedia mas una reflexion a l'entorn d'aquela destinada tragica, tractada dins l'estil caracteristic de Benedetto, Forra-borra d'images e de sons que figuran la diversitat e la simultaneïtat de l'informacion tala qu'es al jorn de uèi. Repeticions e palilalias. Musicas mai o mens discordantas de Carnaval. Interferéncias constantas del passai indian e de l'aventura occitana presenta al punt que n'est arribada. Cambiament a vista dels costumas, evocats solament per un detalh (una vèsta de militar, una pluma d'indian...). E de cada mont d'images eteroclits sortís un tablèu precís e una idèa, lo tot plan sovent dins un ambient de farsejada. Per çò que se ris francament gaireben a cada scèna : rire d'unas replicas inatendudas (« Le campement c'est Trigano, le théâtre c'est Benedetto »), rire davant l'enormitat d'unas situacions, per exemple aquela que dins una pineda los promotors de torisme remplaçan las cigalas enfugidas per l'enregistrament d'un motor d'avion.
Los decòrs son per fòrça dels mai simples dins aquel teatre que la pauretat peltira cada jorn. Mas l'engenhosetat ven aicí al secors de la manca e, coma totjorn chaz Benedetto se fa profièch d'ustensilhas de recuperacion de tota mena : un barril voide montat sus ròdas e vestit de tèla farà lo carreton « farwest » pòrta-accesòris que son desplaçament significa un cambiament de tablèu.
Quatre òmes, dont Benedetto dins lo ròtle istoric de Geronimo, e una femna se partejan los ròtles multiples d'aquela pèça : es una performança qu'i son acostumats los pensionaris de la Nòva Companhiá, e mai a aquela de jogar cadun d'un instrument de musica.
Al contrari de çò que se passava dins La Madòna se parla pas gaire occitan dins Geronimo : tres frasas solament que servisson al despartiment de la pèça en quatre tròces. Per ma part aquò me fa un pauc dòl. Mas totes los occitans, conscients o non de lor occitanitat, devon véser aquela pèça, aquela reflexion sus la destinada tragica d'un resistent finalament vencit, e ensajar de trobar las responsas melhoras a las questions pausadas sul sicut de lor situacion presenta.
L'espiaire de servici
Sorsa del tèxt : revista Revolum numèro 23, 1975.
