Dins lo numèro 3 de la revista Aicí e ara en 1979 Francés Dubet fasiá la critica del libre de de Roger Martelli : La Nation (Editions Sociales, Paris, 1979).
Roger Martelli : La Nation
Fa qualques annadas que los occitanistas agachan amb simpatia la presa en carga per lo Partit comunista francés de certanas idèas qu'an desvolopadas dins l'indiferéncia, e sovent contra l'ostilitat dels comunistas.
A aquel quite moment [1979], lo PCF desvolopa una campanha nacionalista e se vòl lo melhor aparaire de l'independéncia francesa « degalhada » pels monopòlis. Al delà de las causidas politicas ponctualas, quina es la pausicion del PCF sus la question nacionala ? Lo libre de Rogièr Martelli, dins la mesura qu'ensaja de respondre a aquela question, nos interèssa, coma occitanistas, tot especialament.
Cadun sap que lo marxisme a longtemps agut sus la question nacionala pas qu'una vista politica : cossí utilizar lo nacionalisme per favorizar la realizacion dels istorics objectius del prolétariat ? Sus lo fons, lo nacionalisme èra considerat coma l'afar pas que de las borgesiás montantas, e lo problèma teoric que Engels se pausava èra de saupre quinas nacions podián pretendre a una destinada istorica, es a dire bastir un Estat, e quinas podián pas. Bauer e los austro-marxistas ensagèron d'anar al delà, mas Lenin – e sustot Stalin – li faguèron pas bèl-bèl. Pasmens, l'istòria de las révolucions e dels movements socials mòstra que las nacions creban pas atal, emai aquelas que l'ortodoxia trapava pas « istoricas », e que i a pas gaire cambiaments socials que non siaguèsson tanben de movements nacionals. França ela meteissa, Estat establit per excelléncia, vei tornar nasejar las lutas de las comunautats etnicas. Atal, la definicion dels rapòrts de l'Estat e de las nacions es al centre dels projèctes e de las estrategias politicas de uèi.
A veire l'obratge de Martelli, sembla que lo PCF aja causit lo renforçament de l'Estat e de l'unitat nacionala francesa, l'afirmacion d'un nacionalisme dont lo contengut cambiariá dins la mesura que serià devengut « obrièr », analisi que se liga a una retorica que pensàvem oblidada : renforçar la forma, l'Estat-nacion, del moment que lo contengut ne cambiarà, per çò que de capitalista serà vengut socialista.
Un capítol de l'obratge de Martelli es consacrat a la nocion d'etnia, coma comunautat lingüistica e culturala, mas aicesta es lèu daissada de caire al profit de çò que compta vertadièrament : çò que Martelli apela la nacion, e qu'es en realitat l'Estat nacional. Per l'etnia, demòra qualques mesuras de decentralizacion culturala, mas la tòca del PCF es l'afirmacion de l'Estat-nacion francés tal coma nasquèt de 1789 a 1793.
Martelli vòl tornar far lo ligam amb la tradicion revolucionària e jacobina que l'Empèri e la borgesiá se ne son apoderats, mas qu'aparten a l'ensemble del pòble francés. Sens ambigiiitat, la nacion nascuda en 1793 es identificada al progrès, a la rason, a las necessitats de las forças productivas, discors que lo marxisme nos aviá acostumats a comprene coma lo masque de la dominacion borgesa. Cal tornar al « bon » nacionalisme popular, desfigurat e trait pel « michant » nacionalisme borgés del sègle XIX. Se lo Partit se définís coma la consciéncia dels interèsses de classa del proletariat, deven tanben la consciéncia justa dels interèsses nacionals. S'agís pas brica de tornar définir los rapòrts de l'Estat e de las nacions o etnias, emai se Martelli vei plan (coma nautres) que l'Estat es l'actor constitutiu de la nacion francesa. Sufirà de balhar a aquel Estat « degalhat » per los monopòlis un contengut socialista per que sos rapòrts a la nacion ne siagan cambiats.
Òr, aquela escomesa sus l'abastardiment de l'Estat e l'espelison de la nacion que crea, passant en mai per lo renforçament de l'Estat, la volèm pas pus prene. Es impossible de faire coma se lo sègle XX aviá pas d'istòria, coma se la mitat de la planeta se disiá pas socialista tot en creant d'Estats dominaires e que s'entre-combaton, coma se lo PC s'èra totjorn mai preocupat de las nacions que non pas dels Estats. De tòt aquò, Martelli ne ditz pas res ; pasmens fa pas longtemps que Maurice Thoretz explicava que, « scientificament », Argèria podiá pas venir una nacion.
Defendre la nacion de Martelli, aquò reven a defendre l'Estat francés. Emai s'òm promet una decentralizacion, lo quadre nacional francés es « intocable », al risc de far lo jòc del Marc e del Dolar. Al luòc de tornar al fondamentalisme jacobin e de somiar al grand recampament populari e nacional de 1793, perqué anar pas cap a las nacions, l'autogestion de las culturas, de las identitats, e de novèlas formas de desvolopament ? L'Estat central es l'enjòc, e son empresa sus la nacion es sacrada. Atal, coma dins la pus vièlha tradicion nacionalista, Martelli présenta la França coma una necessitat objectiva del desvolopament. Aquò, dins un lengatge pus ancian, se sonava la volontat de Dieu o de la natura. Fa que « las causas d'aquel restacament (lo de las provincias) devon pas èstre recercadas dins un vague "esperit" de conquista, o un simple mecanisme de dominacion etnica » (p. 54).
Tot aquò demòra globalament positiu ; l'idèa èra bona emai se lo centralisme e l'istòria reala – las conquistas colonialas, per exemple – agèron qualques decas. Martelli pren quitament qualques libertats amb los faits quand explica que l'inferioritat del Sud de la França rapòrt al Nòrd trapa sa causa dins l'epòca feodala sustot, e que l'Estat jacobin a puslèu escafadas las diferéncias. Dins tot aquò, es pas pus question d'etnias, mas d'especificitats regionalas, car la França uèi es una « comunautat etnica novèla ». « Pensam que se pòt dire que la realitat contemporanèa d'aquela nacion es irreversibla» (p. 64). E los comunistas se prepausan de bastir « una unitat superiora de la nacion francesa » (p. 65).
Aquel libre nos sembla limitar singularament lo debat entre los movements nacionalitaris e lo PCF. Sembla quitament en recul rapòrt a de posicions anterioras, e a las qu'ausissèm de còps dins « nòstras províncias ». Las contradiccions entre aquel nacionalisme francés e las etnias que compausan lo país pòdon pas èstre levadas per las astuças verbalas e l'optimisme fondamental e a-istoric qu'animan aquel tèxte. Sul plan teoric, l'obratge es plan en deçà de çò que podiam esperar a prepaus d'una question qu'a bolegada l'istòria del movement comunista, istòria qu'es pas jamai evaluada e criticada, mas que se debana coma los contes ont tot es simple e aürós. Tot se passa coma se lo PCF, trop acusat, e fort injustament, d'èstre pas estat pro nacionalista, ne fasiá tot d'una un pauc tròp. Mas es que los bocinons de camin faits ensemble comptaràn pas mai que lo libre de Martelli ?
Francés Dubet
