Un tèxt de Robèrt Lafont dins Lo Cebièr numèro 46 de 1997.
A prepaus de las regionalas
En metent las Regionalas en març de 1998 sens cambiar res al mòde d'escrutinh, lo govèrn acaba d'estofar, e ma i paresca pas, l'escasença pus bèla d'un debat civic de fin de sègle en França.
Pel primier còp, aquelas Regionalas èran desseparadas d'un escrutinh nacional : dobrissiàn lo relarg d'una reflexion deslargada a l'articulacion dels tempses, a condicion que se n'aguès lo leser e que las listas foguèsson tanplan regionalas.
A luòga d'aquò, avançam a pèrdre alen cap a un escrutinh a basa departamentala. Totes los aparèlhs politics nacionals son ja a l'òbra per una confrontacion tradicionala ont la Region es pas qu'un prat batalhièr pel Palais Borbon. La sola novetat es la mobilizacion retorica contra lo perilh del Front Nacional, que se desplega ara dins l'inintelligéncia politica e sociala pus granda.
Al nacionalisme chauvin del Front nacional, despuèi gaire matissat de regionalisme neò-vichista, l'esquèrra e lo Centre drech respondon per un endurriment neò-jacobin al servici de la vista pus gausida de la Republica. Nacionalisme fascizant que posa dins l'unanimisme espés del consentiment popular e nacionalisme bastit sus una dicha "especificitat francesa", que serviguèt ja a totes los manipòlis colonialistas interiors e exteriors, son las doas fàcias d'un Janus. Escrachan entre elas la possibilitat per la societat francessa de se dobrir al mond, a la modernitat, a la democracia decentralizada, a un contracte civic nòu.
De presidents de regions francesa elegits d'escapa, dins la mesconeissen ça entretenguda de las escasenças de la virada dels sègles, "òmes politics de província" en situacion de "decideires d'istòria", auràn pendent lor mandat a afrontar los efièches de la mondializacion economica que jòga sus l'escaquièr dels espacis regionals, a se mesurar sens cap de mejans amb l'Euròpa de las Regions qu'es a se far, a compensar l'envielhiment de las proteccions estatalas. En cò nòstre, riscan de se trobar ridiculs entre l'Espanha de las autonomias e una Itàlia en camin de federalizacion, amb sus lor orizont europèu pas que d'Estats decentralizats (alevat Grécia, ara que Grand Bretanha se dobrís a la rason).
Lo recanton ont nos tampa lo "mal francés" es estupid, en mai d'èstre un estofador. Es pas aital que se pòt combatre la prigonda malaisança que lo Front Nacional desvira a son profièch e desvia cap al pièger.
Dins una situacion tala, las solucions dels grops que se dison occitanistas, divisats per de contèstas de sacristias ideologicas e replegats sus una identitat que se'n creson depositaris, sens influéncia sociala vertadièra, son d'un derisòri que tòca a l'indecéncia.
Es pr'aquò eles qu'ocupan ara en França lo luòc de l'intelligéncia civica, del recampament d'avenir que los aparèlhs enregdesits n'an perdut lo sentiment : a condicion de sortir del ghetto e de conquistar un lengatge comprenedor. Es sai que pas tròp tard per aprene ensemble a parlar public, tan pichons qu'òm siá. Soi dins aquò pas qu'una votz civica que tira la campana.
Robèrt Lafont