Extrach del Capítol IX (pagina 129) del libre de Jòrdi Blanc Jaurés e Occitània publicat en 1985 en çò de Vent Terral.
Ideologia Francesa
Maldespièch sas originas, sa pratica costumièra e desinteressada de l'occitan, sa coneissença de la litteratura d'òc, la seu concepcion desentralizairitz del socialisme, cal esperar l'annada 1911 per que Jaurés, a doas represas, prengue clarament posicion per l'ensenhament de la lenga e de la cultura occitanas.
De per sos estudis classics e de per son adesion prigonda a la fe republicana, Jaurés es demorat de temps presonièr d'una ideologia nacionala francesa que recupèra a son profièch las idèas d'Esclaire del sègle XVIIIen e qu'identifica França a la Revolucion Granda. Aital, per Jaurés coma per totes los propagandistas d'aquela ideologia, tota avançada de la nacion francesa – tanplan lingüistica e culturala coma territoriala o militara – es considerada a l'encòp coma una avançada de las idèas politicas e socialas progressistas que França n'es portaira – almens en idèa – e coma un progrès de l'umanitat : França porgís los Lums al mond.
Aquela ideologia que batejam aicí ideologia francesa* data pas de la Revolucion francesa, e mai se, dempuèi 1789, s'identifica amb ela ; mas si-ben del Temps dels Reis. Pren ja tot son ample al sègle XVIIIen que vei la lenga francesa trionfar dins las corts europencas. Se la famosa dissertacion de Rivaròl, De l'universalité de la langue française, premiada en 1784 per l'Acadèmia de Berlin n'es benlèu la melhora illustracion, per un capelet sarrat d'agiografs de la francitat lingüistica e culturala, aquela tradicion remonta als poetas de La Pléiade e a la Défense et illustration de la langue française de du Bellay (1549). Henri Etienne, Claude Fauchet e Etienne Pasquier, pel sègle XVIen, Charles Sorel, Louis Le Laboureur, lo Paire Bonhours, François Charpentier, lo Paire Gaichiès, l'Abat Goujet pel sègle XVIIen, Bayle, Fénélon, l'Abat Du Bos, l'Abat d'Olivet, Dumarsais, l'Abat Batteux, Condillac, Montesquieu, Voltaire, Rousseau, Algarotti, lo President De Brosses, Court de Gébelin e maites pel sègle XVIIIen, aquí-ne los grans de Du Bellay fins a Rivaròl**.
Saique dins aquela entrepresa collectiva de bastison ideologica, que pren la forma d'una targa de letruts, s'agís oficialament pas que d'establir, entre los franceses e los autres, l'existéncia d'una superioritat de lenga, o de cultura çò pus mai. E non pas la superioritat d'una mena d'òmes sus una autre, o d'una societat sus una autra. Mas, entre la lenga e l'òme, o la cultura e l'òme, coma o sabián e o disián ja, a travèrs contes e provèrbis, los ancians de totas las culturas e de totas las epòcas, o coma o nos aprenon uèi las sciéncias umanas, lo valat es pas plan bèl. Es lèu passat.
Dins la seu Dissertacion, Rivaròl ne doblida elegància letruda e cortesiá francesa. Se pòt pas téner quitament de trompetar : « Le temps semble être venu de dire le monde français comme autrefois le monde romain »***, ni mai de se gonflar « C'est avec les sujets de l'Afrique que nous cultivons l'Amérique, et c'est avec les richesses de l'Amérique que nous trafiquons en Asie »****. De la lenga a l'empèri pren lo camin mai dirècte ! E per destriar lo sens de l'istòria – lo sens del caucadís – s'arrèsta pas a de menudalhas ni mai s'embarrassa pas de precautions metodologicas : « Le genre humain est comme un fleuve qui coule du nord au midi »*****, çò ditz.
Aquela ideologia francesa, e mai butèsse a l'endavant d'idèas progressistas, d'idèas d'Esclaire, rebala el seu endarrèr un bruch de cadenas. Porgís los Lums d'una man, lo badalhon e lo cordèl de l'autre. Promet lo progrès e lo melhor-èstre mas dins l'acceptacion de la superioritat e de la dominacion francesa. Pax francesa : fa treslusir la patz mas desforrèla lo glasi.
L'ideologia francesa d'Esclaire, qu'amaga dins sos plècs un nacionalisme dels pus conquistaires, que jòga amb tant de biais la carta de l'equivaléncia e de la substitucion entre los dos nivèls universals e francés, se pòt pas embarrar dins los limits estreches de l'ideologia d'una classa particulara. Se torna trobar, identica, per dejós las oposicions de partits e las oposicions de regimes. Al pus mai la podem considerar coma una ideologia qu'aprofièchan las classas-mèstras dins lor ensemble, una ideologia imperiala destinada a assegurar lor dominacion al dedins coma a permetre lor expansion al defòra. [...]
Nòtas :
* Emplegam l'expression dins lo sens ont Marx parlava de l'ideologia alemanda e pas brica dins lo sens ont Bernard-Henri Lévy parla d'ideologia francesa (cf. L'idéologie française, París, Grasset, 1981). Dins son libre, mai polemic que scientific, Bernard-Henri Lévy assimila unilateralament ideologia francesa, nacional-socialisme, racisme e antisemitisme.
Ja Marx s'èra trachat, a propaus de la filosofia alemanda per exemple, la dels Hegelians joves, que lo caractèr generós, relevat, revolucionari o universal d'una ideologia proclamada podiá èsser pas que la masqueta d'interèsses de classa : "[...] cada classa novèla que pren la plaça de la que senhorejava abans ela es obligada, tant seriá que per realizar las seus tòcas, de representar son interès coma l'interès comun de totes los membres de la societat o, per exprimir las causas sul plan de las idèas : aquesta classa es forçada de balhar a sas idèas la forma de l'universalitat, de las presentar coma las solas rasonablas, las solas universalament valablas". (d'après la revirada francesa : Karl Marx e Friedrich Engels : L'idéologie allemande. 1ère partie : Feuerbach, Paris : Editions sociales, 1969, p. 77).
** Véser l'estudi de las sorgas de Rivaròl dins l'edicion critica de Th. Suran : Rivaròl : De l'universalité de la langue française, Paris H. Didier, Toulouse : Ed. Privat, 1930 p. 118-134.
*** Rivaròl : De l'universalité de la langue française, p. 168.
**** Rivaròl : De l'universalité de la langue française, p. 176.
***** Rivaròl : De l'universalité de la langue française, p. 179.
