Dins la revista occitana parisenca Lo Vira-Solelh numèro 61 de la fin de 2019 Joan Fourier fasiá un istoric de l'associacion dels Amics de la lenga d'òc.
Cent ans i a, naissença dels Amics de la lenga d'òc
A la velha del grand chaple de 1914 la vièlha Soucieta felibrenco de Paris èra al ras del sieu darrièr badalh e son capiscòl, le jornalista marselhés Juli Bois, brassejaire totjorn en desplaçament e dont degun aviá pas legit d'el una soleta rega en lenga d'òc, non se socitava gaire de sa carga presidenciala. La guèrra venguèt engrunar lo pauc que podiá demorar. Pasmens, dins aquesta òrra pontanada, se deu senhalar una excepcion : Josèp Loubet e sa Gazeto loubetenco dont assegurava la redaccion, le tiratge e lo mandadís als felibres esparpalhats sul camp batalhièr.
Tot al long de l'annada 1919, Josèp Loubet, qu'a mantengut sos ligams amb los ancians del cafè Voltaire (Juli Veran, Adrien Frissant, Roux-Servine, Denis-Valvérane, Jean Charles-Brun...) s'afana a renosar tot son pichon monde. Atal, le 23 de març de 1920, dins l'arrièra sala del cafè dels Ministèris (227, baloard Sant German), una mena d'acampada generala decidís de crear una societat felibrenca novèla titolada Les Amics de la lenga d'òc que se vòl l'eiretièra dirècta del Felibrige de París tal que portat sus las santas fonts en 1879 per Maurici Faure, Pau Arène, Albèrt Tournier e d'autres.
Las acampadas son previstas per se téner cada divendres al sèr totjorn al cafè dels Ministèris, cap de calendièr, cap d'òrdre del jorn, cap de preëminéncia de degun. Las sesilhas son dobertas a totes, quina que siá son encontrada d'origina, son parlar, sa grafia, son auçada sociala. La lenga de Mistral demòra plan segur la lenga oficiala dels actes publics e administratius. Cap de demanda d'afiliacion e de pairenatge, cap de discors de recepcion. Son tanben suprimits le romavatge de Scèus e las escorregudas en provinça.
Loubet refusa la presidéncia e daissa aquela carga al nimesenc Fernand Devise, ausidor al Conselh d'Estat, amic e protector de Baptiste Bonnet. Loubet deven secretari ajudat per son amic de Montpelhièr Josèp Belloc. Se trapan dins le burèu le lemosin Joan-Baptiste Chèze coma jos-capiscòl, Victor Rolland clavaire e una tièra de conselhèrs : Marius André, Jean Charles-Brun, Joan Bonnafous, Rémy Desplanches (Méry de Bergerac), Gandilhon Gens d'Armes, Jules Véran, Nicolas Lasserre, etc.
La primièra manifestacion dels Amics de la lenga d'òc se debana le 18 d'abril de 1920 al cementèri de Sant-Mandé jos la fòrma d'un omenatge a Alexandre Peyron, le poèta de Lamalou mòrt de sas nhafraduras a l'espital militari de Vincennes en 1916. En junh, una delegacion dels Amics se rend a costat de Compiègne sul cròs de Loís Bonfils, lo companh montpelierenc de Pèire Azemà tuat en 1918 e dont las cendras seràn rapatriadas dins sa vila natalenca en 1921.
A l'ocasion de la Santa Estèla de 1920, que se ten a Alès, Loubet pren la paraula per declarar :
« … La nouvello soucieta felirenco de Paris noun vòu manca de vous traire, à cor dubert, lou bèu jour de Santo Estello, emé si gramàci calourènt, sis oumenage de Miejournau fidèu. Fièro de l'afecioun di mascle "atetouni sus la Patrio", vous prègo de grasi l'asseguranço que segound soun prougramo fara, sènso tarabast, la bono obro felibrenco e mistralenco qu'an mestié de coumpli dins la capitalo "Les Amis de la langue d'oc".
« A n'aquéli que fougnarien, l'atroubant bèn pounchu soun titre franchimand, digas-ié que li peirin soun d'ome ! Vièi e jouvènt ié perpensèron avans de lou chausi ; li sàvi e lis afouga s'acourdèron que pèr faire un vertadié felibrige, agissènt e prati, e pèr faire ren que de felibrige dins Paris noun poudien capita titre mai linde ni miès bastant. "Paris a de la lanço d'Achilo que garissié li plago que fasié", ansin disié lou Maïanen.
« Es dis ensignamen di Mèstre de Font-Segugno, di darrièri voulounta de soun cap regreta en Maurici Faure, di vertu de la jouvenco felibrenco segado sus li prat-bataié dins l'estrambord de si crèire mistralen que s'inspiraran de longo lis "Amis de la langue d'oc". Noste recatadou sara dins la mar cativo e treboulo de la grand vilasso la calanco ounte lou franc soulèu, boulias e siau, dardaiara pèr lou soulas e lou counfort dis amourous de la Coumtesso... ».
Atal l'Armana prouvençau per 1921 (pagina 16), manca pas de senhalar l'espelison de la novèla escòla parisenca que serà oficialament afilhada al Felibrige le 29 de març de 1923. Mentretemps, le 15 de mai de 1921, per la Santa Estèla de Belcaire, Josèp Loubet es elegit felibre majoral.Desenant, les Amics de la lenga d'òc van coneisser fins a 1940 una vida tras que fruchosa, fòrta d'un molon de personalitats qu'an marcat l'istòria e la cultura d'òc. Mas aquò es una autra istòria.
Majoral Joan Fourié
Sorsa del tèxt : Lo Vira-Solelh numèro 61.
