Miguel de Cervantes
En octobre de 2020 sortissiá lo libre Novèlas exemplaras de Miguel de Cervantes. Sèrgi Viaule ne fasiá la critica.
La colleccion « Flor Envèrsa » nos fa descobrir la literatura picaresca
La vida es atal facha que d’unas personas son estadas la traductritz d’una òbra sola, mentre que d’autras, valentas coma d’araires, arrestan pas de nos porgir d’obratges revirats en lenga nòstra. Demest aquestas se pòt comptar Pèire Beziat, Sèrgi Carles e maites. Joaquim Blasco es tanben una d’aquelas personas que trabalhan arderosament per nos dobrir una fenèstra sus la literatura mondiala.
Dins l’introduccion de l’obratge, Joaquim Blasco presenta longament òbra e autor. Torna metre los dos dins lo contèxte de l’epòca e los situís a l’escala de la literatura mondiala. O fa amb la simplicitat que conven al pedagògue, mas tanben amb l’erudicion que necessita l’exercici. Se l’òme es traductor es tanben critic literari. Estudièt pro temps la literatura espanhòla classica per ne saber totas las subtilitats. Aquel tèxte de presentacion es preciós. Permet al legeire d’abordar l’òbra en ne sabent mai sus son alestiment. Jamai introduccion portèt pas tan plan son nom d’aqueste prefaci prepausat per Joaquim Blasco.
De Miguel de Cervantes legiguèrem ja un bon escapolon de sas òbra. Es un bonur dels bèls d’aculhir d’uèi aquelas sièis novèlas en occitan. L’autor visquèt escambarlat entre los sègles XVIen e XVIIen. A lo legir, çò impressionant, es qu’aviá ja a l’epòca una vision europèa de son espaci vital. Èra bravament en avança. Sos personatges van e venon d’un costat a l’autre del continent.
Contrairament a d’autres escrivans de la meteissa epòca, Miguel de Cervantes es aisit de legir dins la fòrma e agradiu de seguir dins lo fons. La construccion de sa frasa, probablament tanben de mercés al trabalh de Joaquim Blasco, raja linda. Ademai, lo tèxte serva los efèctes estilistics pròpris a l’autor. Ça que la, de quand en quand, qualques viraduras venon remembrar que siem a legir un « monument ancian ». Mas son elas que fan lo fachin de la lectura.
La primièra novèla, nimai pels sègles passats, reverta lo scenari d’un film modèrne d’aventura. Es un romanòt vertadièr d’un ritme tressautant portat per una escritura destricada. Soi pivelat per la modernitat de Miguel de Cervantes. Daissèt a l’umanitat un tresaur literari d’una valor inestimabla. Lo procediment d’alestida de sas novèlas es condreitament estat, pus tard, représ per de literators de tota lenga e de tota nacionalitat. Se deu poder dire que d’uèi encara d’unes romans e d’unes scenaris de film s’escrivan sus aquel modèl. E se l’autor espanhòl a pas tot inventat, almens balhèt sas letras de noblèssa el genre picaresc.
Los personatges depintats per l’autor de Dòn Quichòt son totes de gents en movement, que son tanplan d’aventurièrs coma de passacamins vertadièrs : « Mon país, sénher cavalièr, respondèt l’autre, lo coneissi pas, e sabi pas tanpauc cap ont vau ». Lo recuèlh passa de combats maritimes ensolhelhats de L’aimador liberal, al mitan glauc dels raubaires descriches amb una precision que supausi cirurgicala dins Rinconeta e Cortilho. Dins aquela novèla l’autor s’embiaissa mai a relatar las mors sordidas d’un mitan marginal que de lançar de personarges per mars e per monts. Dins L’espanhòla anglesa, la novèla se fa mai romantica que picaresca, emai se l’espasa es pas jamai plan luènh. Per ne tornar a L’aimador liberal, se tracha d’una novèla picaresca de sabres e d’abordatges, d’amor e de mòrt que va de rebombidas en rebombidas a travèrs la Mare Nostrum. Amb sos eròis nos empòrta sus las èrsas borrotladas de l’istòria dels sègles XVIen e XVIIen quand l’imperialisme otoman acabava pas de se voler espandir.
L’imaginari de Miguel de Cervantes es sens bòla, mas aquò o sabem dempuèi cinc sègles. Renovelèt la literatura per son biais d’alestir sas ficcions. Sos obratges lusisson coma joièls dins lo cofret de la literarura classica mondiala. E se, coma o escriu lo quiti autor dins Collòqui dels cans, « Los contes, d’unes pòrtan l’interès d’espereles, d’autres dins lo biais de los contar » ; totes los sieus son « ingenioses qu’es un plaser ». Basta pas que de los legir, ara qu’o podèm far en lenga nòstra.
Mentre que per passas denóncia la cupiditat dels umans, balha sens i far mina qualques conselhs de paratge e cortesia que son totjorn valables e benlèu d’uèi encara mai d’actualitat : « Vòli dire que pòdes dire las causas mas sens nafrar ni afrabar degun dins tas remarcas, perqué las petòfias son pas bonas – emai fagan rire fòrça mond – quand afraban qualqu’un. E se pòdes èsser plasent sens elas, considerarai que siás plan avisat ».
Endacòm mai, amb lo pretèxte d’un dialògue imaginat entre dos cans, l’autor se fa ironic e sembla desabusat, mas pas sonque ; se fa tanben moralista a bon compte. Aquela conversa entre las doas bèstias pòt acabar per paréisser longa e son contengut una mica pedant. Rai ! l’ensems del recuèlh balha la mesura de l’engenh de Miguel de Cervantes. Se las pèças del recuèlh son divèrsas, es ben que lo registre literari de l’autor èra espandit. Son òbra, e mai que tot son biais de l’escalcir, faguèt escòla. D’uèi encara es possible que qualques autors faguèssen de Cervantes sens se’n mainar, coma d’autres son occitan sens o saber. Dins aquela mièja dotzena de novèlas, l’autor complit lo torn de fòrça d’abordar gaireben totas las facietas de l’umanitat que, coma cadun sap, son pas totas relusentas.
La lenga de l’autor es fòrça imajada e Joaquim Blasco o sap rendre en occitan d’un biais remarcable. Sap tanben requistament retipar l’estil tan particular que devem a Cervantes. Atanben, en meteis temps que descobrissèm un dels autors màger de la literatura mondiala, prenèm un banh de bona lenga occitana.
Sèrgi Viaule
Novèlas exemplaras de Miguel de Cervantes. Traduccion de Joaquim Blasco. IEO Edicions, colleccion Flor invèrsa.
