Dins la revista Lo Lugarn numèro 144, Sèrgi Viaule presentava lo libre de Jean Thomas : Jules Ronjat.
Juli Ronjat de Joan Tomàs
Après aver sostengut, en 2014, sa tèsi tocant a l'istòria de la lingüistica occitana dins sos rapòrts amb lo movement renaissentista, Joan Tomàs contunha son trabalh sul meteis sicut. Al nombre escar d'obratges pareguts sul tèma, imagini que deu demorar fòrças causas de far dins lo domèni. D'efièch, après la despartida de Robèrt Lafont, semblariá qu'aquesta disciplina scientifica manquèsse d'obrièrs. Se l'istòria de la literatura es estada e demòra bravament estudiada, per çò que tòca a l'istòria de la lingüistica, son figas d'una autra desca. Sola l'Associacion Internacionala d'Estudis Occitans sembla se clinar sus aquela problematica. Cal reconéisser que lo domèni es tras que ponchut.
Aqueste libre, Jules Ronjat de Joan Tomàs es un pavat de gaireben quatre cents paginas. Mas son pas quatre centenats de paginas d'analisis de fachs istorics tocant a la lingüistica. Son qualques correspondéncias, publicadas in extenso, de Juli Ronjat (1864-1925). Un òme plan pauc conegut del public non iniciat. Atanben, fòrça judiciosament, lo libre se dobrís sus una biografia del personatge. Son elements biografics que daissan percebre una vida multipla, talament densa que Juli Ronjat sembla n'aver menadas mantunas a l'encòp.
Demest las correspondéncias espepissadas per Joan Tomàs, se tròba la que Juli Ronjat agèt amb lo « Mèstre de Malhana ». Aquel escambi epistolari, plan solide, pren bravament de plaça. A el sol ocupa de quatre parts una del libre, çò que demòstra l'interés de Juli Ronjat per Frederic Mistral, mas subretot que lo felibre Ronjat foguèt un artesan afogat e actiu del Felibritge. Entre maitas causas corregissiá los manescriches e las espròvas abans estampatge. Mas se trachava tanben de l'administracion de l'associacion. Aviá una capacitat de trabalh espectaclosa. D'efièch, malgrat aquela carga consequenta de militant – dins lo Felibritge en particular e dins lo movement renaissentista en general – Juli Ronjat trobava encara léser de legir fòrça e de redigir un molon de nòtas de lecturas per un nombre considerable de revistas. Aquestas èran pas totas felibrencas. D'unas èran scientificas, quand èran pas de revistas consacradas al montanhisme.
Solide que i auriá plan mai a dire a prepaus d'aquel òme que foguèt a l'encòp militant pacifista, lingüista, escrivan, esportiu de naut nivèl e tanben paire de familha. Joan Tomàs s'acontenta pas de nos far descobrir l'apòrt de Juli Ronjat a la lingüistica nòstra. A travèrs son estudi nos far descobrir un curiós de granda erudicion e de bèl umanisme.
Juli Ronjat foguèt talament afogat per la causa occitana que foguèt obligat de quitar un Felibritge que considerèt poscós e taulejaire. Talament plan qu'a l'epòca revertava una glèisa que son papa seriá estat Frederic Mistal. Lo culte de la personalitat a l'endrech del malhanenc semblava immudable e tabó. Una capèla ont, entre doas Santa-Estela, aquel monde arrèstavan pas de se far de cambetas al lòc de trabalhar en comun. Aquò, Juli Ronjat, qu'aviá encapat la necessitat de trabalhar e de trabalhar encara, o suportèt pas. Lèu n'agèt pro e quitèt lo Felibritge ont jutgèt que i aviá pas res mai de bon a far. Entre maitas causas, l'autonomista Juli Ronjat engoliguèt pas lo refús de Frederic Mistral, per de rasons politicianas e dogmaticas, de rejónher lo doctor Ernèst Ferrol al cap de la revòlta dels vinhairons, en 1907.
Plan solide, la lectura de totas aquelas correspondéncias pòt, a la debuta, semblar rebutanta, fastigosa. Mas lor publicacion èra indispensabla per l'istòria del movement renaissentista en general e per l'istòria de la lingüistica en particular. Joan Tomàs, en scientific menimós daissa pas res a l'azard. Religa, met en perspectiva la mendre frasa de la mendre letra amb totes los autres eveniments que se debanavan al quiti moment als quatre caires d'Occitània e plan al-delà.
Dins son estudi, Joan Tomàs s'acontenta pas de demorar dins son especialitat qu'es l'istòria de la lingüistica occitana en se clinant sonque sus los aspèctes scientifics dels trabalhs de Juli Ronjat. Lo cercaire albigés s'interessa a totas sas òbras e a sas multiblas facietas. Talament plan, qu'en fin de volum, nos presenta e comenta las òbras poeticas de Juli Ronjat. Adoncas, avèm l'astre de las poder legir, çò qu'es un privilègi per los que presan la poesia, e sabèm que son nombroses demest los legeires del Lugarn. Seriá estat domatge qu'aquestes poèmas foguèsson demorats escampilhats dins de revistas, elas-meteissas emposcadas sus de laissas cussonadas. D'ont mai que lo lingüista dalfinés èra pas sens engèni poetic. Agèri plaser de legir qualques unas de sas pèças.
La conclusion menimosament apevada de Joan Tomàs, es que Juli Ronjat foguèt lo creator de la lingüistica occitana e que, per tant, es un element essencial que i cal passar de l'istòria nòstra. Mas pas sonque ! L’autor del libre met en evidéncia lo nacionalisme occitan de Juli Ronjat. Un engatjament qu’exprimiguèt mantuns còps oralament e subretot per escrich. Fa pas cap de dobte que se lo Partit de la Nacion Occitana aviá existit a l’epòca, Juli Ronjat, ne seriá estat.
Totes los que s'interessan a l'istòria del movement occitanista, se congostaràn d'aqueste obratge que, malgrat foguèsse estat escrich dins un encastre scientific, se legís aisidament. Lo Partit de la Nacion Occitana merceja coralament Joan Tomàs d’èsser vengut presentar aqueste libre lo dissabte 26 de novembre de 2022, à La Vaur (Albigés), al moment de l’Amassada Generala del Partit.
Sèrgi Viaule
Jules Ronjat de Jean Thomas, Edicions Vent Terral, 2017, 395 paginas
