Un tèxt de 1953 de Fèlix-Marcèl Castan : Aquela tradicion (Part 3). Es estat publicat dins Argumentari (IEO Ensages, 1994). L'autor aicí rapèla que entre la Renaissença e Mistral la lenga occitana se calèt pas. Critica tanben l'apròcha qu'avèm dels trobadors : ne fasèm un genre, un sol autor, per melhor oblidar los escrivans que èran.

Aquela tradicion

[...] Los sègles occitans XII e XIII faguèron una traucada elhauçanta sul davant de l'istòria : i aguèt tres aspèctes essentials, l'art romanic, la civilizacion cortesa e la filosofia dels erètges catars... Las cal estudiar ensemble, per far lo retrach d'una societat que se i miralhan, amb lors contèstas sornas, una borgesiá naissenta, una feudalitat urosa, una clergiá poderosa.

Mas l'istòria de la produccion poetica, de l'espelison de la consciéncia modèrna, l'istòria literària dels trobadors nos desfauta.

Entremièg las Leys d'Amors e la Renaissença, se volèm restablir lo ligam, devèm portar un esfòrç tanben suls periòdes tenguts per menors : Pèir de Garròs, Augèr Galhard, Ballaud de la Bellaudièra al sègle XVI, Adèr, Godolin, d'Astròs al XVII se pòdon pas considerar coma autors segondaris, amb la còla que ne son enrodats... Aquí una epòca de cultura.

La Renaissença, se deu pas definir sens tenir compte de l'abat Favre, de Fabre d'Olivet, de Navarròt, de Jensamin e dels que lor faguèron rampèu dins lor temps.

Per plan dire, de Pèir de Garròs a Mistral, a Forés e Perbòsc i aguèt jamai de silenci, la lenga d'Òc se calèt pas.

Tocant los trobadors, es una tissa de ne rasonar coma d'un sol autor, en los prenent quora per genres literaris, quora del biais filosofic, e sèm pas abiaissats a distingir las epòcas e las generacions, a confrontar las personalitats, a caracterizar l'art e l'engenh de cadun... Avèm pena encara de los tractar coma d'autors vertadièrs : ne parlam per allusion e, de còp, per pretericion.

I cercam per subrepés d'influéncias, de similituds, allòc de portar l'atencion dins d'abòrd sus l'originalitat.

E fin finala, cercam çò que manquèran de far e faguèron pas, en plaça de çò que realizèron d'espectaclós, cadun amb son urpada personala.

Quant a las autras epòcas, e principalament los sègles XVI e XVII, malgrat unes ensages trastejants, sèm coma s'èrem vergonhoses de metre en plaça nòstres autors dins los corrents de lor temps, per desgatjar l'inspiracion occitana. Es malaisit de portar un jutjament sus aquelas òbras, que mai d'una an una grandor qu'es pas de dobtar... Vendriam que sauriam examinar la Renaissença atanben, los crestens de nòstra tradicion tota. [...]

Fèlix-Marcèl Castan


Sul libre 'Poesia catalana del sègle XX' - Robèrt Lafont - 1965

poesia

En 1963 sortissiá lo libre Poesia catalana del sègle XX. Robèrt Lafont ne faguèt la critica dins la revista Letras d'òc.

Robèrt Lafont subre l'alienacion (I)

Chorus

Un article de robèrt Lafont subre l'alienacion.

Lo collectiu 'Per que viscan las nòstras lengas' escriu al Primièr Ministre

Pour que vivent nos langues

Lo collectiu Per que viscan las nòstras lengas mandèt al Primièr Ministre francés lo 2 de mai de 2025 una letra per lo questionar sus la plaça de las lengas minorizadas dins la reforma de la formacion iniciala e del recrutament dels ensenhaires.

Las lengas de l'Union Europèa

En 2013 sortissiá lo libre de Jaume Corbera Pou, La Unió Europea, un mosaic lingüístic. Dins lo jornal La Setmana numèro 1001 Joan-Claudi Forêt ne fasiá la critica.

Estudi : 'L'òme que èri ieu' de Joan Bodon e L'occitan coma metafòra

L'òme que èri ieu

Vincenzo Perez de l'Università degli Studi di Ferrara trabalhèt de 2015 a 2016 sul libre de Joan Bodon, L'òme que èri ieu.