Masqueta de carnaval a Venècia
Extrach del roman Mièja-Gauta de Max Roqueta paregut en 2010 a las edicions Trabucaire.
Venècia
Las masquetas dau Carnaval : una cara blanca e dos traucs per los uòlhs : cara de femna, cara d'òme, cara de patz o de secret ; sols vius, e mai qu'encastrats, los uòlhs vestits d'ombra. Coma per enartar çò viu qu'es un uòlh. L'image autisme de la vida. Aquel rebat lusent e movedís que dis la vida quand es present. E qu'es signe de mòrt quand es perdut.
Es la vida resconduda jot la cara passadissa d'un òme en sa corta passa sus la cara de la tèrra.
Un còp trescolat, la masqueta de carton es escampada per anar poirir endacòm. Entre que la vida se vai lotjar endacòm mai. Ven lo jovent cridant sa gaug e son trionfe coma se deviá s'espandir sens tèrme. E que s'espompís, masqueta nòva sus la cara enveirenta d'una fòrça que lo trespassa e que vai son camin sens mai se laguiar ni de çò qu'es, ni mai s'i pensa.
L'encant de Venècia es qu'es, per una brava part, e tota primièra, una masqueta. Aquela que la man d'un astre malastrós per los òmes d'una tèrra amenaçada dels Barbars, a pausat sus la palús entredormida au fins fons de l'Adriatica. E que, lissa e plana, èra l'empèri dels peisses e dels aucèls, o de quauques paures pescaires d'anguilas que gasanhavan penecosament sa traça de vida.
Lo vent, un baug qu'arrèsta pas d'anar per òrta, i semenèt d'aquí d'alai quauquas granas de joncs manlevats als lacs de la tèrra o a la riba dels flumes. I levèron mai o mens. Pro per reténer la tèrra que lo flume enrebalava en sas foliás. Antau nasquèron d'iscletas que venguèron pro nombrosas per que d'aubrets e d'èrbas i posquèsson levar. Puòi de pescaires i venguèron demorar, mai a tocar sa pesca. E puòi quand davalèt de l'Ubac la paur granda, tot un pòble s'i anèt recaptar. La cavalariá tartara crentava la cavalariá de la mar, las èrsas de lònga renovadas e que i n'egavan bèstias e cavalièrs. Dins sa fanga que los engolissiá. Antau nasquèt Venècia la granda. La grand Masqueta sus la cara nuda de la mar.
E mai se non jamai i an pas somiat, res d'estonant que la Masqueta tengue tant estrechament a la cara divenca de la ciutat marina. Benlèu mai emblematic que lo Lion famós quilhat naut e que desplega sas alas a l'acrin de sa colona.
Coma se viviá, escura, dins son èime, l'idèia dels primièrs que i venguèron demorar : que sa vida tota, sos vai-e-vens, son trabalh acarnassit, son enavant que la menèt de pertot als quatre cantons de la Miegterrana, i podiá pas rescondre qu'aquela fortuna esterlucanta èra bastida sus un gorg fangós, dins lo vent qu'i pren plan sovent l'èime de venir tempèsta. Entre qu'a l'aiga es dins son èstre de tot ganhar, de tot poirir, de tot engrunar.
Alara vegèron plan que çò que viviá, de per eles, dins la solelhada, aquela fèsta de cada ora, aquela musica sautarèla que tindava de lònga sus sas gondòlas, que sas cançons e sas cantas èran pas que tèune carton pastat de blancor e de lutz. Per amagar, per delembrar tot aquò qu'èra djot, e que, de lònga i rosigava los pilars de pins e sapins qu'i pòrtan sos palaisses e sos ostaus de pescaires.
Sol remèdi al maucòr que ne podián tirar, revirar l'arma contra ela : e de çò qu'auriá poscut, e mai i auriá pas mancat, venir elixir verenós dins l'arma, ne faire, au bèl contrari, lo signe, de lònga afortit e estandilhat, de son sang e de son plaser.
Lo chale de Venècia i ven saique d'aquò : que, melhor e mai fòrt qu'endacòm mai, s'amesura en ela, e mai dins sa lutz autisma, la cara tragica de son astre. E son auçada dins sa lucha de cada ora, tant de sègles vinceires, amb aquela ombra mortala que i ven dau fons escur de la palús e pòrta son imor, a bèles paucs, fins als balets glorioses ont s'espompís la flor e la frucha de son voler.
E delembra son astre. L'a revirat a son compte. De la masqueta que, se sap, a fach son signe. I a mes çò melhor que ten de gaubi, de saupre-faire, e puèi de mistèri per i negar tot èime de tristum. A sas filhas mai bèlas, a pres aquela part estranja de mistèri, de retenguda subran, que baila auçada a la foliá quand passa, per ne vestir la cara blanca e sens moviment, e bailar antau dètz còps mai de vida a l'uòlh e a l'agach.
Resconduts e lusents dins l'escur carrat darrièr la masqueta, los uòlhs que fan cantar aquí dins sa vertat l'escura vida. La bèstia, dirián, saique, d'unes que sabe. Si, la vida. An rason. Mas pas la vida de cada jorn dins l'èime e l'anar de cadunh. Mas, la vida qu'es detràs. La que nos pòrta, que nos desmena, que nos trèva. De tot lo temps que la podèm servir. Nos tusta d'alongas quand o vòl. Nos escafa quand i pren l'enveja. Sens rason. Au mens per nautres. Se'n vai, de còps coma gaudre, de còps grand flume alentit dins sa passejada per las planas. Se'n vai. E sabèm pas res d'ela. Ni d'ont es que ven. Ni mai ont vai. Encara mens çò qu'es. S'a quauqua rason d'èstre. Çò qu'es. E, qu'e mai la vegèssem, e mai ne siaguèssem portats, e mai mesclats en plen a son èstre, ne sabèm pas mai que s'èra pas. O s'èra nautres que seguissiam pas.
Alara... Los de Venècia an plan rason. En aquela fèsta bachòca, tant val èstre masqueta e ne'n jogar la ventura. Dubèrta a tota foliá. E mai a l'ultima. Aquela ont l'òme trai la man au mau negre que l'amenaça. A la man d'òssas que l'espèra, quand siaguèsse au fons de l'aiga. E que l'enclausís.
E se nega dins sas foliás.
Max Roqueta
