Dins la revista Lo Lugarn numèro 69 en 1999 Ives Roqueta balhava qualques uns de sos remembres. Tornava sus qualques tempses fòrts que ne foguèt lo testimòni e l'actor, coma las garrolhas al dintre de l'IEO, los primièrs libres editats. Aquelas anecdòtas, uèi, nos assabentan sus l'occitanisme dels tres decennis que van de 1950 entrò a 1980. De legir per melhor comprene las posicions de cadun.
Remembres fisats a Ives Gorgaud
L’IEO - Ai agut dich qu’en matèria d’occitanisme, Robèrt Lafont es ma maire, e mai aquò’s vertat. Es el que me faguèt naisser a ma lenga, lo patés de ma familha, quand aviái dètz ans e mièg, onze ans.
Es el encara, sièis ans après, en 1953, que me convidèt a l’acamp general de l’IEO que se teniá a Montpelhièr. I aviá aquí un vintenat de personas. L’Associacion ne comptava benlèu lo triple mas pas mai. Los rapòrts èran legits en occitan - ne foguèri asclat d’emocion - e discutits en francés, çò que me semblèt curiós. Lo sol que se tenguèsse a l’òc, èra Leon Còrdas. L’admiravi coma poèta. Venguèt mon mèstre en matèria de lenga.
La Resisténcia - Los tèxtes oficials de l’epòca (1953) presentavan l’IEO coma « sortit de la Resisténcia ». Calguèt Carles Camprós per me tirar d’aquela piosa messorga, vint ans pus tard, en me mostrant sas cartas d’ancian combatent, d’ancian presonièr, de combatent volontari : « Espiatz aquesta carta de combatent de la resisténcia. Soi ben lo sol occitanista a la poder far veire. »
L’IEO foguèt creat per contunhar la Societat d’Estudís Occitans qu’en 1944 aviá tròpes de sos membres compromesses amb lo pétainisme e/o la collaboracion. Coma tot un cadun, coneissiái qualques noms. Camprós n’ajustèt maites que me susprenguèron. Èra en 1974, veniam de crear, el, Boisgontier, ieu, a la comuna de Besièrs, lo CIDO (Dempuèi eviti de metre en abans l’origina maquisarda de l’IEO.)
Lo nacionalisme (lo PNO) - La primièra crisi seriósa que ne foguèri testimòni, foguèt quand, en 1954, a Tolosa, Pèire Bec prepausèt a l’A.G. un manifèst etnista qu’aviá redigit Francés Fontan. Lo tèxte èra en totala rompadura amb las idèas sostengudas per la direccion de l’IEO : que l’Occitania èra part integrada de la nacion francesa, que los escrivans d’òc èran d’escrivans franceses d’expression occitana, que caliá pas desirar en França cap de bilingüisme oficial etc.
Fontan, qu’aviái rescontrat amb Ravièr e Fornièr, m’aviá terrorizat, bon catolic qu’èri, amb sa revendicacion d’una tripla revolucion : anticapitalista, sexualista e racionalista. Me metèri del bòrd dels « neoregionalistas » menats alara per Lafont e C.P. Brun. Bèc dintrèt dins lo reng. Per çò qu’es de ieu jamai dintrèri pas al PNO e i soi totjorn pas.
L’edicion - La produccion de l’IEO èra tota confidenciala e pas talament abondosa. OC sortissiá quatre còps l’an sus 48 paginas, amb pas gaire d’abonats. Messatges tirava a 300 exemplaris de quasèrns de poesia d’un trentenat de paginas, tèxt e traduccion : 8 títols en 8 ans que d’unes metián dètz ans per s’agotar... En pròsa : un sol roman lo Larsinhac de Lafont.
Lo sol resson qu’agèsson aquels libròts èra los articles que René Lacoste i consacrava dins Les lettres Françaises d’obediéncia comunista. Amb los grands poètas mistralians èra en guèrra per de rasons graficas, amb Lo Gai Saber a causa del conflicte qu’aviá opausats Ismaël Girard e Josèp Salvat a son retorn de Mathausen.
Crisis - Posquèri en 1963 publicar en dos còps dins OC Lo Libre dels grands jorns qu’una jurada corta de vista aviá escartat del grand prèmi de las letras occitanas al profièch de ma Paciéncia e en 1964 Lo gojat de Novémer de Manciet abans qu’esclate un conflicte entre Lafont e sos amics d’un band e Ismaël Girard, Castan e Manciet de l’autre, tenents d’una linha purament culturalistas mentre que voliam nautres... que l’IEO se sasiguèsse del fach occitan dins sa totalitat istorica, economica, politica, artistica, sociala...
Èra a la Sala. Jutjèri l’amassada tròp indecisa e quitèri l’IEO, sol. De son costat Girard, proprietari del títol OC reprenguèt la revista a son còmpte e d’ara en là mon nom i foguèt interdich.
Politica - Totjorn pas marxista, ni leninista, ai pas cresegut bon d’aderar a Lucha Occitana, movement que trapi dogmatista, sens presa sus la realitat sociala. Me soi destacat tanben de Lafont e de sa revolucion regionalista a partir de Sur la France que me semblèt alara inacceptable e sens utilitat practica : èri déjà persuadit que dins lo quadre francés l’occitania èra sens avenir. Ai plan paur qu’ara n’age pas pus cap dins qualque quadre que siague, mas d’aquela epòca aviái pas paur de res et cresiái a l’Occitania coma una nacion en devenir que poiriam gardar dubèrta pro que nos engatgèssem dins de combats socials d’importància...
Viure - Sèm en 1973. La majoritat del comitat de redaccion de Viure nos a demandat de desmisionnar mon fraire e ieu : sèm tenguts per crestians, pichòts-borgeses, nacionalistas-chauvins. Avèm refusat.
La revista tant aima se sabordar. Aviá viscut nòu ans.
Los socialistas - En 1977 l’IEO lança una campanha per obténer del poder la reconeissénça de l’occitan coma lenga nacionala de la Republica. Demèst los signataris de la peticion : Mitterand, Mauroy, Rocard, Savary, Lang...
Demandam l’occitan coma lenga ensenhanta de l’Escòla mairala a l’universitat, sa preséncia a la ràdio e television, la legitimitat dins la vida publica, la creacion d’un grand servici cultural dins cada region : bibliotèca, conservatòri, centre d’art dramatic, còrs de balet etc... Cadun sap çò que n’advendrà quand Mitterrand serà elegit, Lang ministre de la cultura, Henri Giordan cargat de mission, Savary Ministre de l’Educacion.
Per l’avenidor - La bona ententa que s’es establida entre lo Felibrige e l’IEO me sembla una excellenta causa : s’es fargada dins de manifestacions duras per l’occitan a la television. A ! se coma, ensagèt d’o adobar del temps qu’èri secretari de Bouvier, que sostenguèri de totas mas fòrças, nos podiam endevenir dins la dinamica mai encara que dins la reconeissença de nòstras tòrts als uns e als autres per escriure nòstra lenga del mème biais ! Mas confèssi qu’i cresi pas gaire.
Ives Roqueta
